Αρκετοί από τους αναγνώστες γνωρίζουν τον φασισμό και τον ναζισμό από ιστορίες των γονιών κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου για τα κακά που άφησαν στον τόπο μας. Όλοι έχουμε ακούσει για το Νταχάου, το Άουσβιτς, τους θαλάμους αερίου, για το υποχρεωτικό άστρο που έπρεπε να είναι ραμμένο στα πέτα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης για να ξεχωρίζουν………Όμως ποια είναι η αφετηρία αυτού του πολιτικού συστήματος που ξεχωρίζει τους ανθρώπους σε ανώτερους και κατώτερους, στους καλούς άσπρους και στους κακούς μαύρους ή κίτρινους;

Στις μέρες μας ο φασισμός κάνει και άλλους διαχωρισμούς όπως Αλβανούς; Ρωσοπόντιους, Πακιστανούς……Είναι σίγουρο ότι η κρίση φέρνει τον φασισμό. Η ανεργία και η φτώχια είναι οι πρώτες αιτίες που θέλουμε να διώξουμε τους ξένους για να έχουμε εμείς μεροκάματο, έστω και στα χωράφια….Ξέχασαν οι Νεοέλληνες ότι στα χρόνια της πλαστής ευδαιμονίας ούτε καν ήταν στη σκέψη τους να δουλέψουν να παιδιά τους στη γη τους. Ορδές κατέφθαναν οι αλλοδαποί για να δουλέψουν σε όλη τη χώρα……..Ήταν η εύκολη λύση για τους συμπατριώτες μας ! Οι πρόσφυγες ήθελαν μια θέση στον ήλιο για να στείλουν χρήματα στην οικογένεια….Δούλευαν εξαντλητικά για να μπορέσουν να ζήσουν τα παιδιά τους…Όπως κι εμείς οι Έλληνες όταν φύγαμε τη δεκαετία του 60 για τα ορυχεία της Γερμανίας, του Βελγίου και για τα εστιατόρια της Αμερικής….Μας έλεγαν «Βρωμοέλληνες», ήμασταν οι χειρότεροι μαζί με τους Τούρκους, τους Ιταλούς, τους Ισπανούς, και τους Πορτορικάνους……Τον παππού μου τον εξέτασαν στο νησί Έλλις για να μπει στην Αμερική και να δουλέψει….Εγώ δεν ξέχασα τις ιστορίες που μου έλεγε η μητέρα μου για τη ζωή τους στην Αμερική.. Ούτε ακόμη στα εστιατόρια που έτρωγαν οι Αμερικάνοι δεν επέτρεπαν να μπουν οι Έλληνες. Οι Αμερικάνοι Κουξ- Κλαν-Κλαν ήταν ο φόβος και ο τρόμος. Εσείς, οι κτηματίες που «εκμεταλλευτήκατε» κάποιους πρόσφυγες  μάλλον ξεχάσατε τη ζωή σας   στη ξενιτιά και πήρατε τη θέση των δυναστών σας. 

Παραδείγματα υπάρχουν αρκετά όπως οι Μανωλάδες, οι κτηματίες που δεν πλήρωναν τους αλλοδαπούς και τους κατήγγειλαν ως παράνομους ώστε να γλιτώσουν τα χρήματα κι άλλα παρόμοια μεμονωμένα περιστατικά. Για όλα αυτά λοιπόν θα προσπαθήσουμε να χτυπήσουμε τη ρίζα του κακού. Πιστεύω όμως μόνο με τη γνώση θα μπορέσουμε να διώξουμε από τις μικρές μας κοινωνίες αυτό το μισητό φαινόμενο που έχει απλωθεί επικίνδυνα σε όλη τη χώρα, ακόμη και στα σχολεία.       

Για τους ναζί ή όσοι χειροκροτούν τη φιλοσοφία τους η  σκέψη είναι μια μορφή αποδυνάμωσης. Επομένως, η κουλτούρα είναι ύποπτη, στο βαθμό που ταυτίζεται με την κριτική στάση. Η καχυποψία απέναντι στον κόσμο της διανόησης αποτελούσε πάντοτε σύμπτωμα του πρωτοφασισμού. Συχνά ακούμε τις φράσεις «όταν ακούω να μιλάνε για κουλτούρα αρπάζω το όπλο μου»,«εκφυλισμένοι διανοούμενοι», «κουλτουριάρηδες», «παρηκμασμένοι σνομπ», «τα πανεπιστήμια είναι φωλιές κομμουνιστών». Για τον πρωτοφασισμό, η διαφωνία είναι προδοσία. «Ο πρωτοφασισμός,» έλεγε ο Ουμπέρτο Έκο «καλλιεργεί και αναζητεί τη συναίνεση με το να οξύνει και να εκμεταλλεύεται το φυσικό φόβο τουδιαφορετικού. Η πρώτη έκκληση ενός φασιστικού ή πρώιμου φασιστικού κινήματος είναι η έκκληση ενάντια στους παρείσακτους. Επομένως, ο πρωτοφασισμός είναι εξ ορισμού ρατσιστικός.  Αυτός είναι και ο λόγος που ένα από τα πιο τυπικά χαρακτηριστικά των φασιστικών καθεστώτων του παρελθόντος ήταν η επίκληση σε μια απογοητευμένη μεσαία τάξη που μαστιζόταν από μια οικονομική κρίση ή ένιωθε πολιτικά εξευτελισμένη και φοβισμένη από την πίεση που ασκούσαν οι χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις. Στην εποχή μας, που οι παλιοί «προλετάριοι» είναι πλέον μικροαστοί , ο φασισμός του αύριο θα βρει το ακροατήριό του σε αυτή τη νέα πλειοψηφία. Στους ανθρώπους που νιώθουν πως δεν έχουν πλέον ξεκάθαρη κοινωνική ταυτότητα, ο πρωτοφασισμός λέει πως το μοναδικό τους προνόμιο είναι το πιο κοινό, ότι έχουν γεννηθεί στην ίδια χώρα. Οι οπαδοί πρέπει να νιώθουν πολιορκημένοι. Ο πιο εύκολος τρόπος να πολεμήσεις μια συνωμοσία είναι η επίκληση στην ξενοφοβία.  Οι οπαδοί πρέπει να νιώθουν ταπεινωμένοι από τον επιδεικτικό πλούτο και την δύναμη των εχθρών τους. Συνεχίζει ο συγγραφέας «Όταν ήμουν μικρό παιδί, μου είχαν μάθει ότι οι Εγγλέζοι είχαν πέντε γεύματα τη μέρα. Έτρωγαν πιο συχνά από τους φτωχούς αλλά νηφάλιους Ιταλούς. Και ότι οι Εβραίοι είναι πλούσιοι και βοηθάνε ο ένας τον άλλο μέσω ενός μυστικού δικτύου αμοιβαίας αρωγής. Έτσι, με μια συνεχή μετατόπιση της ρητορικής εστίασης, οι εχθροί είναι ταυτόχρονα πολύ ισχυροί και πολύ αδύναμοι. Οι φασιστικές κυβερνήσεις είναι καταδικασμένες να χάνουν τους πολέμους τους, γιατί είναι εγγενώς ανίκανες να κάνουν μια αντικειμενική εκτίμηση της δύναμης του εχθρού.»

Σήμερα αυτό το κίνημα που απλώνεται σε όλη την Ευρώπη και είναι άκρως επικίνδυνο έχει πολλά στοιχεία του πρωτοφασισμού.

Μπορεί να εκφράσει μόνο έναν λαϊκό ελιτισμό. Σύμφωνα μ’ αυτή τη θεωρία κάθε πολίτης ανήκει στον καλύτερο λαό του κόσμου, τα μέλη του κόμματος είναι οι καλύτεροι πολίτες, κάθε πολίτης μπορεί (ή πρέπει) να γίνει μέλος του κόμματος. Αλλά δεν μπορεί να υπάρχουν πατρίκιοι χωρίς πληβείους. Ο Ηγέτης, που γνωρίζει ότι η εξουσία δεν του απονεμήθηκε δημοκρατικά αλλά την κατέκτησε με τη βία, γνωρίζει επίσης ότι η δύναμή του βασίζεται στην αδυναμία των μαζών· οι μάζες είναι αδύναμες, και γι αυτό χρειάζονται και αξίζουν έναν ηγεμόνα. Και εφόσον η ομάδα είναι οργανωμένη ιεραρχικά (σύμφωνα με το στρατιωτικό πρότυπο), κάθε ηγέτης περιφρονεί τους υφισταμένους του, και καθένας απ αυτούς περιφρονεί τους κατωτέρους του. Αυτό ενισχύει την αίσθηση του μαζικού ελιτισμού. Μέσα σ αυτή την προοπτική, όλοιμαθαίνουν πως πρέπει να γίνουν ήρωες. Σε κάθε μυθολογία, ο ήρωας είναι ένα εξαιρετικό ον, αλλά για την πρωτοφασιστική ιδεολογία ο ηρωισμός είναι ο κανόνας. Αυτή η λατρεία του ηρωισμού συνδέεται στενά με τη λατρεία του θανάτου. Δεν είναι τυχαίο ότι ένα από τα συνθήματα που είχαν οι ισπανοί φαλαγγίτες ήταν το «viva la muerte» («ζήτω ο θάνατος»). Στις μη φασιστικές κοινωνίες, ο απλός λαός μαθαίνει ότι ο θάνατος είναι κάτι το δυσάρεστο που όμως πρέπει να το αντιμετωπίζει με αξιοπρέπεια· και οι πιστοί μαθαίνουν ότι είναι ένας οδυνηρός τρόπος για να περάσουν σε μια μεταφυσική ευτυχία. Αντίθετα, ο πρωτοφασίστας ήρωας αποζητά τον ηρωικό θάνατο, ο οποίος διαφημίζεται ως η μεγαλύτερη ανταμοιβή για μια ηρωική ζωή. Ο πρωτοφασίστας ήρωας ανυπομονεί να πεθάνει. Μέσα στην ανυπομονησία του, συχνά στέλνει κι άλλους ανθρώπους στο θάνατο. Επίσης μεταθέτει τον πόθο του για εξουσία στη σεξουαλική συμπεριφορά του. Έτσι προκύπτει ο ματσισμός, δηλαδή το αντριλίκι που συνεπάγεται αφενός την περιφρόνηση προς τη γυναίκα και αφετέρου την καταδίκη  ερωτικών συνηθειών, όπως η αγνότητα ή η ομοφυλοφιλία. Και επειδή και το σεξ είναι δύσκολο παιχνίδι, ο πρωτοφασίστας ήρωας προτιμά να παίζει με τα όπλα - σαν φαλλικό υποκατάστατο.

Σε μια δημοκρατία, οι πολίτες έχουν ατομικά δικαιώματα, αλλά οι πολίτες συνολικά έχουν πολιτική επιρροή μόνο από ποσοτική άποψη ακολουθούνται οι αποφάσεις της πλειοψηφίας. Για τον πρωτοφασισμό, όμως, τα άτομα ως άτομα δεν έχουν δικαιώματα, και ο Λαός γίνεται αντιληπτός σαν ποιότητα. Και επειδή κανένα μεγάλο σύνολο ατόμων δεν μπορεί ποτέ να έχει κοινή βούληση, ο Ηγέτης παριστάνει το διερμηνέα τους. Έχοντας χάσει την εξουσία της αντιπροσώπευσης, οι πολίτες δεν πράττουν· καλούνται μόνο να παίξουν το ρόλο του Λαού. Έτσι, ο Λαός δεν είναι παρά ένα θεατρικό εφεύρημα. Για να πάρουμε μια γεύση ποιοτικού λαϊκισμού δεν χρειαζόμαστε πλέον την Πιάτσα Βενέτσια της Ρώμης, ούτε το Στάδιο της Νυρεμβέργης. Υπάρχει στο μέλλον μας ένας τηλεοπτικός ή διαδικτυακός λαϊκισμός, στον οποίο η συναισθηματική αντίδραση μιας επιλεγμένης ομάδας πολιτών θα μπορεί να παρουσιάζεται και να γίνεται αποδεκτή ως η Φωνή του Λαού.

Μια από τις πρώτες φράσεις που είπε ο Μουσολίνι στο ιταλικό κοινοβούλιο ήταν «Θα μπορούσα να μετατρέψω αυτό το βουβό και καταθλιπτικό μέρος σε στρατόπεδο για τις σπείρες μου» οι «σπείρες» είναι μια υποδιαίρεση της παραδοσιακής ρωμαϊκής λεγεώνας. Βέβαια, αμέσως βρήκε καλύτερο καταυλισμό για τις σπείρες του, αλλά λίγο αργότερα διέλυσε το κοινοβούλιο. Όποτε ένας πολιτικός αμφισβητεί τη νομιμότητα ενός κοινοβουλίου γιατί δεν αντιπροσωπεύει πλέον τη Φωνή του Λαού, αρχίζει και μυρίζει πρωτοφασισμό. Ο πρωτοφασισμός βασίζεται σε έναν επιλεκτικό λαϊκισμό, έναν ποιοτικό λαϊκισμό, θα έλεγε κανείς. Λόγω του ποιοτικού λαϊκισμού του, ο πρωτοφασισμός πρέπει να είναι κατά των «διεφθαρμένων» κοινοβουλευτικών κυβερνήσεων.

Ο πρωτοφασισμός μιλάει την «Νέα Ομιλία». Η Νέα Ομιλία επινοήθηκε από τον Όργουελ στο βιβλίο του 1984, ως επίσημη γλώσσα του Αγγλικού Σοσιαλισμού. Αλλά σε πολλές μορφές δικτατορίας συναντά κανείς πρωτοφασιστικά χαρακτηριστικά. Όλα τα ναζιστικά και φασιστικά σχολικά εγχειρίδια χρησιμοποιούσαν φτωχό λεξιλόγιο και στοιχειώδη σύνταξη, με σκοπό να περιορίσουν τη διάδοση των εργαλείων της σύνθετης και κριτικής σκέψης.

Πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση, ώστε το νόημα αυτών των λέξεων να μην ξεχαστεί ξανά. Ο πρωτοφασισμός βρίσκεται ακόμα γύρω μας, πολλές φορές με πολιτικά. Θα ήταν πολύ ευκολότερο, για μας, αν εμφανιζόταν στην παγκόσμια σκηνή κάποιος και έλεγε «Θέλω να ξανανοίξω το Άουσβιτς, θέλω να παρελάσουν ξανά οι Μελανοχίτωνες στις ιταλικές πλατείες». Αλλά η ζωή δεν είναι τόσο απλή. Ο πρωτοφασισμός μπορεί να επιστρέψει με το πιο αθώο προσωπείο. Είναι καθήκον μας να τον αποκαλύπτουμε και να καταδεικνύουμε οποιαδήποτε από τις νέες εκφάνσεις του κάθε μέρα, σε κάθε μέρος του κόσμου. Και είναι καλό να θυμόμαστε τα λόγια που είπε ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ στις 4 Νοεμβρίου 1938: «Τολμώ να πω ότι, αν ποτέ η αμερικανική δημοκρατία πάψει να προχωρεί ως ζωντανή δύναμη και να προσπαθεί μέρα και νύχτα, με ειρηνικό τρόπο, να κάνει όλους τους πολίτες μας καλύτερους, τότε ο φασισμός θα δυναμώσει στη χώρα μας».

Για να είμαστε όμως σε εγρήγορση πρέπει να ενημερωνόμαστε συνεχώς για να μπορέσουμε να χτυπήσουμε τη ρίζα του κακού. Να διαβάζουμε βιβλία που να μας ανοίγει τους ορίζοντες και να μην αρκούμαστε στο σήμερα…Η ταυτότητα τους είναι ήρεμη βοηθώντας ανήμπορα άτομα, το «παίζουν» πατριώτες Έλληνες χωρίς να κάνουν αναφορά σε ιστορικά γεγονότα όπως το Δίστομο, τα Καλάβρυτα, τη Μικρασιατική καταστροφή παρά μόνο στην ανεργία που μαστίζει σήμερα τη χώρα μας. Σας προτείνω μερικά βιβλία που μπορείτε να ανατρέξετε και να γνωρίσετε το αληθινό τους πρόσωπο.

ΝΑΖΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΤΑΞΗ:  κρίση, κράτος πρόνοιας και αντιφασιστική βία στη Γερμανία του μεσοπολέμου
Sergio Bologna

Ο Μπολόνια υπήρξε ηγετική μορφή του ρεύματος της εργατικής αυτονομίας που μεσουράνησε στην Ιταλία τη δεκαετία του '70 . Η έκδοση του βιβλίου αυτού (που αποτελεί το κείμενο μιας διάλεξης που έδωσε ο Μπολόνια σε αντιφασιστική εκδήλωση στο Μιλάνο το 1993) επιχειρεί, με αφορμή την άνοδο των ναζί στην εξουσία, να δώσει απαντήσεις στα ζητήματα στρατηγικής και τακτικής που απασχολούν το αντιφασιστικό κίνημα από την ιδιαίτερη σκοπιά εκείνου του κομματιού του που πρόσκειται στην Αυτονομία.

Τρία είναι τα σημαντικότερα κρατούμενα που πρέπει να πιστωθούν στα θετικά αυτής της παρέμβασης. Το πρώτο είναι η επιμονή ότι η εργατική τάξη της Γερμανίας αντιστάθηκε ενεργά στην άνοδο του ναζισμού στην εξουσία, και μάλιστα η αντίσταση αυτή ήταν επίμονη και αρκετές φορές βίαιη. Το δεύτερο κρατούμενο είναι ότι στην πρώτη γραμμή της μάχης ενάντια στον φασισμό βρέθηκαν οι αγωνιστές του Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας, ακόμα και αν το κόμμα αυτό ήταν ήδη ένα σταλινικό κόμμα. Τα μέλη του ΚΚ Γερμανίας συγκρούστηκαν με τους φασίστες στους δρόμους, με ηρωισμό και με πολλά θύματα, χωρίς όμως δυστυχώς να κατορθώσουν να τους φράξουν το δρόμο προς την εξουσία Τέλος, το τρίτο κρατούμενο είναι ότι η εργατική τάξη δεν έπαψε να αντιστέκεται στον ναζισμό ούτε όταν αυτός είχε ήδη ανέβει στην εξουσία, έστω και πλέον με συντριπτικούς σε βάρος της συσχετισμούς. Αντί για εκσυγχρονισμό και αφομοίωση της εργατικής τάξης (όπως υποστηρίζουν οι αναθεωρητές), ο ναζισμός σήμανε καταστολή και στρατιωτικοποίηση της εργασίας προς όφελος του μεγάλου κεφαλαίου, με κατάργηση κάθε ελευθερίας των εργατών, επιμήκυνση του χρόνου εργασίας και τσάκισμα κάθε συλλογικότητας.
Ο Μπολόνια ανήκε σε κείνη την ιστορική σχολή που αντιστεκόταν στο ρεύμα των αναθεωρητών ιστορικών οι οποίοι απέδιδαν τη νίκη του φασισμού στον συντηρητισμό των μαζών και ειδικότερα στην υποστήριξή του από την πλειοψηφία των εργατών.

Απέναντι στα εργαστήρια του ρατσισμού

Γιώργος Τσιάκαλος
επιμέλεια σειράς:Θανάσης Τριαρίδης

Τυπωθήτω, 2006

Η μνήμη του Άουσβιτς, ο αντισημιτισμός ως θεμέλιο του ναζισμού, η βιολογία του ρατσισμού, η λογική και η πράξη της ακροδεξιάς, ο εθνικισμός, η ξενοφοβία, οι μετανάστες και η αλληλεγγύη προς αυτούς, οι αντιρρησίες συνείδησης, η άρνηση του πένθους ως απανθρωπιά των ολοκληρωτισμών. Η αναπηρία και ο σιωπηλός αποκλεισμός που σέρνει μαζί της, η φενάκη της "κανονικότητας" στην ύπαρξη, οι Roma στο επίκεντρο του ρατσισμού, οι μνήμες της δικής μας μετανάστευσης, η άνθηση του νεοφασισμού στη Θεσσαλονίκη, η αναγκαιότητα για πολυπολιτισμική παιδεία. Κι ακόμη: η αγωνία του επαναπροσδιορισμού του αριστερού οράματος - που, επί της ουσίας, είναι ένας αγώνας για ζωή με αξιοπρέπεια.

Η Μαύρη Βίβλος της Χρυσής Αυγής του Δημήτρη Ψαρά

Ποιο είναι το πραγματικό πρόσωπο της Χρυσής Αυγής πίσω από το προσωπείο του πατριωτισμού και της αντισυστημικότητας που προβάλλουν τα στελέχη της νεοναζιστικής ομάδας; Μπορεί να αντιμετωπιστεί η Χ.Α. με «θεσμικά μέσα» ή χρειάζονται κι άλλοι τρόποι αντιπαράθεσης; Πόσο επηρέασε το εκλογικό αποτέλεσμα του περασμένου Ιουνίου η προβολή των «πρωτοπαλίκαρων» του Μιχαλολιάκου από μεγάλα κανάλια και τις πρώτες σε κυκλοφορία εφημερίδες?

Κώστας Πίττας: Η φασιστική απειλή και πώς να την τσακίσουμε. Εκδόσεις Βιβλιόραμα

Η εισαγωγή του βιβλίου επισημαίνει ότι πάντα σε περιόδους κρίσης οι φασίστες κάνουν την προσπάθεια τους να εισβάλλουν στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό από τους υπόνομους της ιστορίας όπου τους είχε ρίξει το εργατικό κίνημα. Η συμμετοχή των φασιστών του ΛΑΟΣ στην συγκυβέρνηση, τα πογκρόμ των Χρυσαυγιτών σε γειτονιές της Αθήνας ή η μαζική δολοφονία νεολαίων από τον Μπρέιβικ στη Νορβηγία ήταν τέτοιες προσπάθειες την περίοδο που γραφόταν το βιβλίο. Πως όμως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτή την απειλή, τι ακριβώς είναι οι φασίστες στην Ελλάδα, τι συμπεράσματα βγαίνουν από την ιστορία. Αυτά τα ερωτήματα έρχεται να απαντήσει με απλό, αλλά και συγκεκριμένο τρόπο η μπροσούρα.Ο Κ. Πίττας γυρνάει πίσω στη δεκαετία του ’30 πατώντας πάνω στις παρατηρήσεις του Τρότσκι και του Γκράμσι για να εξηγήσει πως τα κατάφερε ο Χίτλερ. Τονίζει ότι για να έρθουν οι φασίστες στην εξουσία χρειάζονται δύο προϋποθέσεις. Η πρώτη είναι να έχει βρεθεί η άρχουσα τάξη σε τέλμα χωρίς άλλες επιλογές και η δεύτερη να έχουν αποδείξει οι φασίστες, στο δρόμο, ότι μπορούν να τσακίσουν το εργατικό κίνημα και τις οργανώσεις του. Στη συνέχεια έρχεται στην Ελλάδα όπου θυμίζει με συγκεκριμένα στοιχεία πώς φτιάχτηκαν ΛΑΟΣ και Χρυσή Αυγή. Ειδικά, για την Χρυσή Αυγή στο βιβλίο μπορούμε να βρούμε το ιστορικό των προσπαθειών της να χτίσει μια πραγματικά ναζιστική οργάνωση με χτυπήματα, όπως το χάραγμα αγκυλωτού σταυρού σε μαθήτρια το ’93 στους Αμπελόκηπους, την επίθεση στον Δ. Κουσουρή το ’98 ή τις επιθέσεις σε μέλη της ΟΣΕ (μετέπειτα ΣΕΚ).

Το βιβλίο θυμίζει ότι η αντιφασιστική παράδοση ήταν πάντα στις προτεραιότητες των επαναστατών. Αναφέρεται στην Ιταλία και στη σύγκρουση των αντιφασιστών με το Μουσολίνι, στους αντιφασιστικούς αγώνες στη Γαλλία και την Αυστρία, ενώ δίνει ιδιαίτερο βάρος στην Ισπανία και τη Γερμανία. Από κει αντλεί πολύτιμα συμπεράσματα για την τακτική του Ενιαίου Μετώπου και εξηγεί τα λάθη που έκαναν τα ΚΚ της εποχής, ακόμα και οι αναρχικοί.Μετά έρχεται σε ακόμα πιο πρόσφατα παραδείγματα αντιφασιστικής πάλης, όπως στην Αγγλία του ’70 και την παραδειγματική δράση του Αντιναζιστικού Συνδέσμου(Αnti-Nazi League).Τα δύο τελευταία κεφάλαια του βιβλίου δίνουν την εικόνα από τα 20 τελευταία χρόνια όσον αφορτά την μαζική αντιφασιστική πάλη στην Ελλάδα, από τα μαζικά συλλαλητήρια στην Ξάνθη το ’93 μέχρι τις πρόσφατες διαδηλώσεις στον Άγιο Παντελεήμονα στην Αθήνα. Τέλος, το βιβλίο επισημαίνει ότι χρειάζεται να χτίσουμε ένα κίνημα τόσο ενάντια στο ρατσισμό όσο και ενάντια στους φασίστες με καθαρές επιλογές. Πρώτον, να αποκαλύπτουμε τους φασίστες ως αυτό που πραγματικά είναι, να τους βγάζουμε την «αντιμνημονιακή» προβιά που φόρεσαν για να κρύψουν το ναζιστικό τους πρόσωπο. Και δεύτερον, να μην κάνουμε το λάθος να τους υποτιμήσουμε ή να πέσουμε σε παγίδες του τύπου «τους διαφημίζουμε με τη δράση μας» και να χτίσουμε ένα μαζικό μέτωπο ενάντια στη φασιστική απειλή με κέντρο την δύναμη που μπορεί να μας απαλλάξει από αυτήν, αλλά και τον καπιταλισμό που την γεννάει: την εργατική τάξη.

160 αντιφασιστικές γελοιογραφίες

Μόσχα: 1941-1945
μετάφραση: Λάμπρος Σταυρόπουλος
επιμέλεια: Λάμπρος Σταυρόπουλος
Εκδόσεις Το Ποντίκι, 1994
Τα 160 αντιφασιστικά σκίτσα που περιλαμβάνονται στην έκδοση αυτή προέρχονται από τη συλλογή "Σοβιετικοί δεξιοτέχνες της σάτιρας", που κυκλοφόρησε στην τότε ΕΣΣΔ το 1946, ένα μόλις χρόνο δηλαδή μετά τη νίκη επί του φασισμού το 1945.
Ένα -σπουδαίο για το είδος του δείγμα καλλιτεχνίας- λεύκωμα, που απεικονίζει μια τόσο δραματική περίοδο για την ευρωπαϊκή ήπειρο και ξαναγίνεται επίκαιρο στις μέρες μας, καθώς ο φασισμός σηκώνει πάλι κεφάλι.

Φασισμός και δικτατορία

Η Τρίτη Διεθνής αντιμέτωπη στον φασισμό
Νίκος Πουλαντζάς
μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη
Θεμέλιο, 2006

Ο "Φασισμός και δικτατορία" του Νίκου Πουλαντζά, είναι ένα από τα σπουδαιότερα έργα, αν όχι το σπουδαιότερο, που γράφτηκαν για την άνοδο του φασισµού στην Ιταλία και τη Γερµανία κατά τον Μεσοπόλεµο, την εµπέδωσή τους στην εξουσία και την άσκησή της από το ναζιστικό (Γερµανία) και το φασιστικό (Ιταλία) κόµµα. Πιο συγκεκριµένα, ο Πουλαντζάς προσπάθησε να δώσει απάντηση στο ερώτηµα της τεράστιας κοινωνικής αστικής και λαϊκής βάσης του φασισµού. Δηλαδή, ανέδειξε τη διαδικασία και το αποτέλεσµα του εκφασισµού των αντίστοιχων χωρών. Αυτός ο εκφασισµός ερµηνεύει τη συµπαράταξη φασισµού και κοινωνικού σώµατος στους σκοπούς και τα µέσα. Χωρίς αυτή την οµοιογενοποίηση που επέφερε ο εκφασισµός, ούτε η Γερµανία ούτε η Ιταλία θα µπορούσαν να έχουν την τεράστια δύναµη που είχαν συγκεντρώσει στις παραµονές του πολέµου. Κι ούτε θα µπορούσαν να τον διεξαγάγουν µε τον τρόπο που τον διεξήγαγαν, η µεν Ιταλία ώσπου κατέρρευσε στρατιωτικά (Ιούλιος-Σεπτέµβριος 1943), η δε Γερµανία ώσπου συντρίφτηκε ολοσχερώς στρατιωτικά τον Μάη του 1945 κάτω από τα συνδυασµένα πλήγµατα, από Ανατολή και Δύση, των συµµαχικών στρατιών αλλά και των δυνάµεων της Αντίστασης των κατεχόµενων ευρωπαϊκών χωρών.

Τριλογία του φασισμού Το νουάρ του φασισμού Κάρλο Λουκαρέλι Εκδόσεις Κέδρος

Ένα συναρπαστικό αστυνομικό και πολιτικό έργο. Περιλαμβάνει  τρεις υποθέσεις βασισμένες πάνω στο φασισμό πλεγμένες με αστυνομικό χρώμα. Σ’ ένα περιβάλλον πολιτικής αστάθειας, διαφθοράς και βίας,
τρεις διαφορετικές σκοτεινές αστυνομικές υποθέσεις
με ήρωα τον επιθεωρητή Ντε Λούκα συγκροτούν
τη συναρπαστική τριλογία.

Εν λευκώ
Απρίλιος του 1945, Βόρεια Ιταλία. Ο Μουσολίνι και οι υποστηρικτές του έχουν αποσυρθεί στο Σαλό. Η κατάσταση είναι τεταμένη λίγο πριν το αναπόφευκτο τέλος. Το φασιστικό καθεστώς κλυδωνίζεται επικίνδυνα.
Ο επιθεωρητής Ντε Λούκα ερευνά την υπόθεση της δολοφονίας του γοητευτικού νεαρού Βιτόριο Ρέιναρντ, μέλος του Φασιστικού Κόμματος. Το θύμα ήταν αναμεμειγμένο σε βρόμικες υποθέσεις, ενώ διατηρούσε στενές σχέσεις και με την υψηλή κοινωνία των φασιστών. Ιδιαίτερα με την όμορφη κόρη του κόντε Αλμπέρτο Μαρία Τεντέσκο...

Ένα μουντό καλοκαίρι
Μάιος του 1945. Μετά την απελευθέρωση, η αναρχία. Περιοχές ολόκληρες της βόρειας και της κεντρικής Ιταλίας βρίσκονται υπό τον έλεγχο πάνοπλων ανταρτών.
Ο επιθεωρητής Ντε Λούκα είναι επικηρυγμένος. Το όνομά του βρίσκεται σε μαύρη λίστα με ονόματα φασιστών της Δημοκρατίας του Σαλό. Ταξιδεύει έντρομος προς τη Ρώμη. Λίγο έξω από την Μπολόνια, τον σταματάει ο αρχιφύλακας Λεονάρντι της αντιστασιακής αστυνομίας, ένας παλιός μαθητής του, ο οποίος τον αναγνωρίζει. Τον υποχρεώνει να συνεργαστεί μαζί του στην υπόθεση της άγριας δολοφονίας μιας οικογένειας αγροτών αναμεμειγμένης με το λαθρεμπόριο. Μέσα σ' ένα εχθρικό περιβάλλον με σκληροπυρηνικούς αντιστασιακούς και νέους λαϊκούς ηγέτες, πολιτικές σκοπιμότητες και προσωπικές φιλοδοξίες, ο Ντε Λούκα ακροβατεί μεταξύ ζωής και θανάτου.

Το μπουρδέλο της οδού Όκε
Απρίλιος του 1948, Μπολόνια. Η Ιταλία ετοιμάζεται για τις δεύτερες – και καθοριστικές για τις πολιτικές εξελίξεις – βουλευτικές εκλογές. Τόσο οι δεξιοί όσο και οι κομμουνιστές επιδίδονται σ' ένα σκληρό αγώνα αλληλοεξόντωσης.
Σ' αυτή την τεταμένη ατμόσφαιρα, στην Μπολόνια, ο επιθεωρητής Ντε Λούκα, αναλαμβάνει την υπόθεση μιας δολοφονίας σ’ ένα μπουρδέλο της οδού Όκε. Το θύμα, ένας νεαρός κομμουνιστής, βρέθηκε κρεμασμένος. Κάποιοι θέλουν να κλείσουν την υπόθεση ως αυτοκτονία. Ανάμεσα σε αγέρωχες μετρέσες και φοβισμένες πουτάνες, διεφθαρμένους δεξιούς και φιλοκομμουνιστές χαφιέδες, ο Ντε Λούκα ρίχνεται με πάθος στην αναζήτηση της αλήθειας, αγνοώντας ηθελημένα το παιχνίδι που παίζεται εις βάρος του.

Ο Κάρλο Λουκαρέλι ναι μεν μας δίνει ένα εξαιρετικό νουάρ μυθιστόρημα αλλά όχι μόνο αυτό! Δημιουργεί, στην ουσία, ένα πεζογραφικό κάδρο μέσα από το οποίο ξεπηδούν ιστορικά και πολιτικά γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία, όχι μόνο της Ιταλίας αλλά ολόκληρης της Ευρώπης.
Πάνος Ραμαντάνης, Left.gr, 29/04/13

Είναι φανερό πως ο Λουκαρέλι έχει μελετήσει καλά τον χώρο, τον χρόνο, τα πρόσωπα που δρουν, τις πολιτικές συνθήκες της εποχής. Χρησιμοποιεί το νουάρ προσωπείο για να μιλήσει –αποστασιοποιημένος, πλέον- για τα ταραγμένα χρόνια της Ιταλίας (προ και μετά Ντούτσε).
Διονύσης Μαρίνος, diavasame.gr, 10/03/13

Το οξύμωρο της δράσης τού Ντε Λούκα δημιουργεί μία διαλεκτική περί ηθικής, όπου ο φόνος νομιμοποιείται από τα πολεμικά σαλπίσματα αλλά καταδιώκεται σε ιδιωτικό επίπεδο. Η μεταμοντέρνα αφήγηση του Λουκαρέλι ξετυλίγει ταυτόχρονα δύο πραγματικότητες ομόκεντρες και αυτοτελείς. Τη συλλογική και την περιχαρακωμένη ατομική. Η ηθική τίθεται στο μικροσκόπιο. Ερευνάται. Εκπίπτει κατά τόπους σε μια αισχρή - ανθρώπινη επινόηση.
Γιάννης Ε. Στάμος, Ελευθεροτυπία, 09/03/13

Έτσι λοιπόν θα νικήσουμε τον ναζισμό, μόνο με γνώση. Κι από τις ατέλειωτες ιστορίες των γονιών μας για την κατοχή. Γιατί το Αυγό του φιδιού εκκολάπτεται επικίνδυνα….