Τα σκιάχτρα στη λογοτεχνία…..

Αφορμή για αυτό το άρθρο στάθηκε το βιωματικό εργαστήριο σκιάχτρων που δημιούργησε η Εθελοντική Ομάδα Δράσης Νομού Πιερίας. «Πριν 3 εβδομάδες περίπου, όπως αναφέρεται και στην ιστότοπο της Ομάδας,  προσκλήθηκαν οι πολίτες της Πιερίας να συμμετάσχουν στην πρωτότυπη αυτή δραστηριότητα και η ανταπόκριση ξεπέρασε κάθε προσδοκία!  Το Εργαστήρι αυτό αποσκοπεί να γνωρίσει στους συμπολίτες του την καταγωγή, την προέλευση και τη χρησιμότητα των σκιάχτρων τα οποία συνδέονται με την αγροτική και γενικότερα λαϊκή ζωή της ελληνικής υπαίθρου.»

 Τι είναι λοιπόν αυτά τα σκιάχτρα και τι έχει γραφεί γι’ αυτά…

Οι ρίζες τους χάνονται στα βάθη των αιώνων. Διαχρονικές παρουσίες συνυφασμένες με την καρποφορία της γης, και την τοπική παραδοσιακή αγροτική, λαϊκή ζωή.. Ακοίμητοι φρουροί και σιωπηλοί αγροφύλακες που με την παρουσία τους αποτρέπουν κάθε εχθρό. Είναι στηριγμένα σε πασσάλους ή στους φράχτες των αγρών τα σκιάχτρα, παραγεμισμένα με άχυρο ή πριονίδι, με στητό παράστημα, φρουροί «παντός καιρού» υπερασπίζονται το κόπο αυτών που τα τίμησαν με την επιλογή τους. Ντυμένα με αποφόρια, κουρέλια και άλλα  άχρηστα υλικά παριστάνουν τους «μπαμπούλες» στα σπουργίτια, ή σε άλλα μεγαλύτερα πουλιά. Οι ενδυματολογικές προτιμήσεις των σκιάχτρων ποικίλουν. Κάποια προτιμούν την κλασική αμφίεση ενώ δεν υστερούν και οι σπορ εμφανίσεις. Χονδρά μπουφάν προκειμένου να αντιμετωπιστεί το ψύχος στο ολονύκτιο καρτέρι τους, ή δερμάτινα σακάκια για την προστασία από την βροχή, ή ένα σπορ πουκαμισάκι – λευκό, καρό ή κάτι πιο έξαλλο – όταν ζεσταίνει ή ανοίγει ο καιρός. Συνήθως όταν τα βλέπουμε με τζιν είναι ένδειξη καθημερινής δράσης, εργατικότητας, αντοχής και υπαίθριας δραστηριότητας Στα σκιάχτρα θα δούμε ότι το αρσενικό φύλο κυριαρχεί. Ωστόσο οι γυναίκες κάνουν δειλά-δειλά την εμφάνισή τους στον ανδροκρατούμενο αυτό χώρο, διεκδικώντας την ισότιμη παρουσία τους. Ακούνητα, αμίλητα και αγέλαστα χωρίς να εκπέμπουν τον παραμικρό ήχο τρομάζουν τον ανεπιθύμητο επισκέπτη μόνο με την παρουσία τους.

 Όλοι μας, λίγο - πολύ, από την παι­δική μας ηλικία κουβαλάμε μέσα μας πα­ραστάσεις που σχετίζονται με την ύπαρξη των σκιάχτρων, συνήθως με τη μορφή ενός αόρατου φόβου. Ακόμη, με­ρικοί από εμάς συμμετείχαμε στη διαδι­κασία κατασκευής και τοποθέτησης κάποιου αυτοσχέδιου σκιάχτρου σε περίοπτη θέση του αγρού μας, για καθαρά αποτρε­πτικούς λόγους έναντι των επίδοξων αρπακτικών. Το σκιάχτρο χρόνια τώρα και από τότε που επινοήθηκε, προσπαθεί  να υπερασπιστεί το δίκαιο αυτών που το επέλεξαν. Μπορούμε να πούμε ότι είναι ένας μικρός φορέας άμυνας και υπεράσπισης, ένα σύμβολο συνυφασμένο με την προστασία και τη γονιμότητα της γης. Μια προαιώνια λαϊκή έκφραση που προσεχώς ίσως δεν θα υπάρχει.

Κι επειδή οι περισσότεροι μικροί μας φίλοι τους γνωρίζουν από τις αφηγήσεις των μεγαλύτερων, έψαξα στη βιβλιογραφία της λογοτεχνίας και βρήκα μερικά βιβλία. Έτσι, θα τους είναι γνωστά όταν  δουν ή θα ακούσουν από τους εκπαιδευτικούς τους για το βιωματικό μας εργαστήρι. Είναι μια παράδοση που γεννήθηκε από τον λαό και δεν πρέπει να χαθεί….

Θα ξεκινήσω με το πολυδιαβασμένο «Το όνειρο του σκιάχτρου» του αγαπητού στα παιδιά Ευγένιου Τριβιζά με εικονογράφηση του Αλέξη Κυριτσόπουλου. Θεατρικό παραμύθι από τις εκδόσεις Εστία το οποίο έχει πάρει και Βραβείο Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς. 

Σ’ αυτό το βιβλίο συγκεντρώνει τα µηνύµατα της εποχής αυτής, που κυκλοφορούν και φορτίζουν τον αέρα που ανασαίνουµε όλοι µας. Συλλαµβάνει τα συνθήµατα της ελευθερίας, της ανεξαρτησίας, της απολύτρωσης και τα βρίσκουµε µεταπλασµένα ποιητικά, φανταστικά, στο ασάλευτο Σκιάχτρο του. 
Τί ζητάει το καρφωµένο αυτό οµοίωµα του ανθρώπου; Να σαλέψει, να ξεκολλήσει, να κόψει τα δεσµά του, να ανεξαρτοποιηθεί! 
Τόχουνε στήσει για φόβητρο των πανελεύθερων πουλιών, αυτός είναι ο προορισµός του, µα εκείνο άλλα λαχταρά. Να κινηθεί, να πετάξει, να υπάρξει, να δράσει! Και τα πουλιά ψυχανεµίζονται την επιθυµία του, το µήνυµα που εκπέµπει η απελπισµένη προσπάθειά του. Αισθάνονται την κρυφή ελπίδα του ασάλευτου πλάσµατος. Συντρέχουν όλα λοιπόν τον αγώνα του φτερουγίζοντας τριγύρω συµπονετικά και δίνοντάς του οδηγίες. Και το ονειροπαρµένο Σκιάχτρο µεθυσµένο από λόγια, ιδέες, συµβουλές, παραγγέλµατα ξεχνά ολότελα τον προορισµό του που είναι να τροµάζει τα πουλιά. 'Όχι µόνο δεν προστατεύει το χωράφι µα δίνει και την άδεια να χορταίνουν από τα λαχανικά που έχει στη φύλαξή του. 
Και βέβαια κάποτε η ώρα της αποκάλυψης φθάνει (ακριβώς όπως και στα ανθρώπινα). Ο ιδιοκτήτης ξεσκεπάζει την αλήθεια. 

Στη πόλη μας το θεατρικό αυτό παραμύθι οι μικροί και οι μεγάλοι το είδαν από το θεατρικό εργαστήρι «Commedia” του Θανάση Μαργαρίτη με πολλή επιτυχία….

Σκιάχτρα, σκουπόξυλα και ξωτικά

της Μαρίας Γαϊτάνου και εικονογράφηση του  Νίκου Βασιλειάδη από τις εκδόσεις Μίλητος

Ψηλά στο βουνό, μέσα στο ελατοδάσος, υπήρχε ένα χωριό, το ονομαστό Καρδιοκάφτι. Εκεί έμενε ο μικρός Ζαχαρίας μαζί με τον παππού του. Η αγαπημένη του ασχολία ήταν να φτιάχνει σκιάχτρα. Ο Ζαχαρίας είχε γεννηθεί με το ένα μάτι γαλάζιο και το άλλο γκριζοπράσινο. Με το γαλάζιο μάτι του έβλεπε τον κόσμο όπως τον βλέπουμε όλοι, με το άλλο όμως, το γκριζοπράσινο, έβλεπε τον κόσμο τελείως διαφορετικό, που μόνο αυτός μπορούσε να τον δει έτσι

Το καλοκαίρι με τα σκιάχτρα

του Παύλου Τζήκα με εικονογράφηση του  Σπύρου Γούση από τις εκδόσεις Καστανιώτη

O Άκης Pήγας ονειρεύεται, μεγαλώνοντας, να γίνει διάσημος συγγραφέας, ενώ η φίλη του, Άννα Nτάλα, σπουδαία ηθοποιός. Όμως πόσο θα βοηθήσει τον Άκη το γράψιμο και την Άννα η υποκριτική, ώστε να γλιτώσουν από τα σκιάχτρα που τους κυνηγούν αδιάκοπα εκείνο το καλοκαίρι; Mια συναρπαστική ιστορία, όπου η καθημερινότητα με την πρωτοτυπία, το χιούμορ με τη συγκίνηση και η τρυφερότητα με τη βία ανεβοκατεβαίνουν στην κλίμακα της διδαχής.

ΤΟ ΣΚΙΑΧΤΡΟ ΚΑΙ Ο ΥΠΗΡΕΤΗΣ ΤΟΥ

ΦΙΛΙΠ ΠΟΥΛΜΑΝ

Μια νύχτα ξέσπασε καταιγίδα. Ένα κουρελιασμένο σκιάχτρο έστεκε μέσα στον άνεμο και στη βροχή, δίχως να αντιλαμβάνεται τίποτα. Μέχρι που ένας κεραυνός χτύπησε τη γογγυλοκεφαλή του. Το Σκιάχτρο ανοιγόκλεισε τα μάτια του έκπληκτο και κοίταξε ολόγυρά του… Έτσι αρχίζει η ιστορία του ευγενικού αλλά μπουμπουνοκέφαλου Σκιάχτρου, που μαζί με τον υπηρέτη του Τζακ, βάζει μπρος για ένα ταξίδι γεμάτο τρομακτικούς κινδύνους και… απίστευτες κουταμάρες. Ένας από τους πιο αριστοτέχνες σύγχρονους παραμυθάδες μας χαρίζει ακόμη μια αστεία, απολαυστική ιστορία!

Μέχρι να διαβάσετε κάποιο από αυτά τα βιβλία θα έρθει και η ώρα που θα ανοίξει η έκθεση των σκιάχτρων στον Καπνικό Σταθμό της πόλης μας. Εκεί θα μάθετε περισσότερα και θα καμαρώσετε τους όμορφους φίλους μας….