H ποιήτρια και συγγραφέας Μάγδα Παπαδημητρίου – Σαμοθράκη, με αφορμή την ποιητική συλλογή της με τίτλο «Αντανακλάσεις», συζητά με την Αλεξία Καλογεροπούλου στο Σαλόνι του BookSitting.
Συνέντευξη στην Αλεξία Καλογεροπούλου
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Πόσον καιρό γράφετε ποίηση; Θυμάστε το πρώτο σας ποίημα και με ποια αφορμή το γράψατε;
Θέλω πρώτα να ευχαριστήσω εσάς για τις όμορφες ερωτήσεις σας και το BookSitting για τη φιλοξενία. Ποίηση γράφω από τα γυμνασιακά μου χρόνια. Είχα την τύχη να μεγαλώσω δίπλα στον ποιητή Γιάννη Κουτσοχέρα, βουλευτή και μετέπειτα Πρέσβη της Unesco, λόγω οικογενειακής φιλίας. Κάθε φορά που τον επισκεπτόμουν με μπόλιαζε με τον σπόρο της ποίησης. Μου είχε δώσει όλα τα ποιητικά του βιβλία και τα ρουφούσα. Το πρώτο μου ποίημα λοιπόν το έγραψα στα δέκα μου χρόνια, όταν στην δικτατορία οι αστυνομικοί τον χτύπησαν στα γεγονότα της Νομικής, ενώ υπερασπιζόταν τους φοιτητές. Το χτύπημα ήταν η αφορμή να χάσει το μάτι του και η έμπνευση ενός οργισμένου ποιήματος με την ψυχή ενός δεκάχρονου παιδιού.
Κάποια ποιήματά σας στις «Αντανακλάσεις» συνομιλούν με τις φωτογραφίες του Παναγιώτη Φτάρα. Προηγήθηκαν οι φωτογραφίες ή τα ποιήματα;
Οι «Αντανακλάσεις» είναι το τρίτο ποιητικό βιβλίο μου που συνοδεύεται από φωτογραφίες. Εδώ, η φωτογραφία εμπνεύστηκε από την ποίηση. Πρώτα επιλέχτηκαν τα ποιήματα, από τα πολλά που υπήρχαν στο συρτάρι, και μετά, διαβάζοντάς τα, μίλησαν μέσα του και εμπνεύστηκε. Οι φωτογραφίες της συλλογής είναι κατά βάση σκηνοθετημένες, με τη ματιά του ποιητή. Αφού κατανόησε σε βάθος το ποιητικό έργο, δημιούργησε μια εικόνα ικανή, ώστε να εκφράσει αυτό που ένιωσε και πίστεψε ως φωτογράφος. Σε μια άλλη, που φιλοδοξούμε να εκδώσουμε, θα γραφτούν ποιήματα πάνω σε φωτογραφίες του καλλιτέχνη. Οι «Αντανακλάσεις» έβαλαν τα θεμέλια μιας μακρόχρονης συνεργασίας.Κάποια ποιήματά σας στις «Αντανακλάσεις» συνομιλούν με τις φωτογραφίες του Παναγιώτη Φτάρα. Προηγήθηκαν οι φωτογραφίες ή τα ποιήματα;
Από τι άλλο εμπνέεστε για να γράψετε ένα ποίημα;
Εκτός από το νησί και τη θάλασσα, εμπνέομαι από κοινωνικά, πολιτικά, ανθρώπινα που θα με συγκλονίσουν ή θα με θυμώσουν. Όπως τώρα, που έγραψα κατά των ανεμογεννητριών και υπέρ των προσφύγων.
Στην ποιητική σας συλλογή επανέρχεστε συχνά στις λέξεις δεσμώτης, αλυσίδες, ελευθερία. Τι σημαίνουν για σας αυτές οι λέξεις;
Οι δεσμώτες στα ποιήματά μου είναι η κάθε εξουσία που κρατά δέσμιο τον άνθρωπο στα μη και τα πρέπει που τον μπολιάζουν από την ώρα της γέννησής του. Εξουσία φυσικά είναι και οι γονείς, το σχολείο, η εκκλησία, η κοινωνία. Οι αλυσίδες είναι η στέρηση της ελευθερίας του ατόμου, που αδυνατεί να τις σπάσει, γιατί θέλουν να τον έχουν γονατισμένο στα σκοτεινά του μυαλού του. Το σκοτάδι της σπηλιάς του Πλάτωνα είναι για όλους μας οι αλυσίδες. Ελευθερία είναι το φως που βγαίνει ο άνθρωπος έξω να δει τον κόσμο, απελευθερωμένος από όλα, καθαρός. Μα στο χέρι του είναι αν θα παραμείνει έξω ή θα γυρίσει πίσω στο σκοτάδι. Είναι πολύ δύσκολο να αντικρίσουμε το φως, γιατί το φοβόμαστε. Γιατί η πραγματική ελευθερία είναι ευθύνη, είναι η αλήθεια που πονά και δε θέλουμε να την ακούμε. Μας αρέσει να μας χαϊδεύουν τα αυτιά. Κατά τα άλλα μας φταίει η κάθε κυβέρνηση και δεν κοιτάμε την καμπούρα μας. Ξεχνάμε πως ό,τι γίνεται ξεκινά από εμάς τους ίδιους.
Στα ποιήματά σας διακρίνει κανείς την αγάπη σας για την ελληνική φύση και κυρίως για τη θάλασσα. Ποιος είναι ο αγαπημένος σας τόπος;
Η θάλασσα για μένα είναι πηγή έμπνευσης. Ο ανοιχτός ορίζοντας, το ελεύθερο βλέμμα που χάνεται στον ορίζοντα με γοητεύουν. Μετά από πολλά νησιά που ταξίδεψα στο Αιγαίο, καταλάγιασα εδώ και είκοσι πέντε χρόνια στην Τήνο, το χειροποίητο νησί του Καστοριάδη. Στον Πύργο και τον Πάνορμο, που είναι ο γενέθλιος τόπος του συντρόφου μου. Του Χαλεπά, του Λύτρα, του Φιλιππότη και πολλών άλλων γλυπτών και ζωγράφων. Κάθε πέτρα κι ένας στίχος, κάθε χωριό κι ένα ποίημα. Κάθε καλοκαίρι πέφτει κι ένας σπόρος δημιουργίας.
Στο ποίημα με τίτλο «Ανυπακοή» γράφετε «χωρίς μάχη η ζωή είναι χαμένη». Γιατί αξίζει να μάχεται κανείς σήμερα;
Μεγάλωσα σε μια οικογένεια που η ζωή της ήταν ταυτισμένη με τους Αγώνες. Στην κατοχή αλλά και τη Χούντα. Με φυλακίσεις εξορίες και διωγμούς. Αξίζει να μάχεται κανείς για τα ιδανικά, για μια ελεύθερη και ανεξάρτητη πατρίδα, για το μέλλον των παιδιών του. Αν σταματήσει να μάχεται, παραδίνεται σ’ αυτούς που θα τον εκμεταλλευτούν βρίσκοντάς τον απαθή και αδιάφορο. Κι όταν ξυπνήσει θα βρει μια χώρα που δεν ανήκει σ’ αυτόν και θα είναι πρόσφυγας στον ίδιο του τον τόπο. Ίσως είναι η κληρονομιά που μου άφησαν οι δικοί μου: Να αγωνίζομαι και να μην αφήνω την ζωή μου έρμαιο στα χέρια των άλλων. Δική μου είναι η ευθύνη κι όχι των κυβερνώντων.
Τι είναι για σας ποίηση;
Θα απαντήσω με τον ορισμό που έδωσε ο Γιώργος Σεφέρης: Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα – και τι θα γινόμασταν, αν η πνοή μας λιγόστευε;
Εκτός από ποίηση γράφετε και πεζά κείμενα. Συμμετέχετε μάλιστα στο βιβλίο «Τα διηγήματα του εγκλεισμού», μια συλλογή με έργα αξιόλογων συγγραφέων και δημιουργών που γράφτηκαν την περίοδο της καραντίνας, και πρόκειται να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Άπαρσις στις αρχές Ιουνίου. Θέλετε να μας πείτε δυο λόγια γι’ αυτό;
Είναι μεγάλη μου τιμή που συμμετέχω με άλλους αξιόλογους συγγραφείς και ανθρώπους των Γραμμάτων και Τεχνών στο βιβλίο «Τα διηγήματα του εγκλεισμού» από τις εκδόσεις Άπαρσις. Μου έδωσε τη δυνατότητα να δοκιμάσω ένα άλλο είδος γραφής, του διηγήματος, με το οποίο δεν είχα καταπιαστεί ποτέ μου. Έχω γράψει δυο μυθιστορήματα τετρακοσίων σελίδων και ήταν δύσκολο για μένα να περιοριστώ σε εφτακόσιες ογδόντα λέξεις. Μου άρεσε και θα το δοκιμάσω αργότερα σε ένα άλλο βιβλίο. Ήταν όμορφη εμπειρία και ευχαριστώ τις εκδόσεις γι’ αυτήν την ευκαιρία.
Πώς βιώσατε την καραντίνα, όλη αυτή την κατάσταση του εγκλεισμού;
Είμαι μοναχικός άνθρωπος. Στα πενήντα εφτά μου χρόνια έχω χορτάσει ταξίδια, πολιτική, γνώρισα σημαντικούς ανθρώπους, έχω χαράξει την πορεία μου και τα θέλω μου. Δεν είχα την έλλειψη του καφέ ή της ταβέρνας γιατί δεν τα συνηθίζω στην κανονική μου ζωή. Ναι, μου έλειψε μια βιβλιοπαρουσίαση, μια θεατρική παράσταση ίσως και μια συναυλία. Ήταν χειμώνας, περίοδος ανασύνταξης και δημιουργίας. Ήταν μια πολύ καλή ευκαιρία να τακτοποιήσω όλες τις εκκρεμότητες που είχα συγκεντρώσει για κατοπινά βιβλία, να διαβάσω τη στοίβα των αδιάβαστων βιβλίων και να διορθώσω το τελειωμένο μου μυθιστόρημα. Δεν έβλεπα τηλεόραση γιατί με κούραζαν τα συνεχόμενα σποτ για να μείνω σπίτι και να είμαι ασφαλής. Έτσι άκουγα μουσική και σχεδίασα το μεθεπόμενο βιβλίο μου. Μου έλειψαν οι στενοί μου φίλοι, δεν το κρύβω, αλλά επικοινωνούσα μαζί τους τηλεφωνικά. Δεν μου άρεσε να γράφω sms ούτε να δίνω αναφορά πού πηγαίνω και τι κάνω. Μετά από μέρες αναγκάστηκα να γράψω χειρόγραφη βεβαίωση για να πάω περίπατο. Αν και ελεύθερο άτομο, συμβιβάστηκα σε μερικά πράγματα προκειμένου να βοηθήσω από τη μεριά μου να τελειώνουμε μ’ αυτήν την ιστορία και να απολαύσω το καλοκαίρι μου στην Τήνο. Ο καθένας πιστεύει ό,τι θέλει για τον κορονοϊό, αν είναι αλήθεια, αν είναι υπερβολή ή όχι.
Ετοιμάζετε κάτι καινούργιο;
Είμαι σε μια δημιουργική και παραγωγική διεργασία. Παρόλο που είμαι και συνεργάτης του Bookia στην Πιερία, είμαι ευχαριστημένη με όσα έχω προετοιμάσει. Πρώτα ετοιμάζω την δεύτερη έκδοση της ποιητικής συλλογής «Αντανακλάσεις». Ακολουθεί ένα ιστορικό μυθιστόρημα που είναι στο τέλος της δικής μου επιμέλειας και θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Άπαρσις, την υπόθεση του οποίου δεν μπορώ να αποκαλύψω. Κι ένα ημερολόγιο καραντίνας πάνω σε φωτογραφίες του Παναγιώτη Φτάρα. Υπάρχουν και άλλες ιδέες που δουλεύονται αλλά δεν είναι της ώρας να ανακοινωθούν.
Σας ευχαριστώ θερμά!
Κι εγώ σας ευχαριστώ για την ευκαιρία που μου δώσατε να μιλήσω για τη συλλογή μου αλλά και για όλα όσα έχω δημιουργήσει. Εύχομαι να διαβάσω σύντομα τη δεύτερη ποιητική σας συλλογή.