Θα μπορούσε να πει κανείς ότι τα τελευταία χρόνια, η Μάγδα Παπαδημητρίου -Σαμοθράκη, τα έχει αφιερώσει στα βιβλία. Στα βιβλία που γράφει (είτε πρόκειται για ποίηση, είτε για μυθιστορήματα) και στα βιβλία που διαβάζει! Δεν είναι βέβαια μόνο αυτό. Παρουσιάζει τις λογοτεχνικές δημιουργίες φιλοξενώντας συνεντεύξεις συγγραφέων και πολιτιστικές εκδηλώσεις από ολόκληρη την Ελλάδα στο Bookia.gr ως συνεργάτριά του από την Κατερίνη. Κάθε έκδοση, κάθε βιβλιοπαρουσίαση στην Κατερίνη, είναι για τη Μάγδα ένα πολύ σημαντικό γεγονός και δηλώνει παρούσα ανελλιπώς.
Σπουδαίο γεγονός είναι και για μας η έκδοση ενός βιβλίου. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για την φανατική βιβλιόφιλη Μάγδα Παπαδημητρίου -Σαμοθράκη, που διανύει τη λογοτεχνική ωριμότητά της με ένα πολύ καλό νέο βιβλίο που "κυκλοφορεί" με τίτλο ΠΑΤΡΙΔΑ ΞΕΝΗ...Με αφορμή την κυκλοφορία αυτού του βιβλίου απαντάει σε 26 ερωτήσεις μας για να ξεδιπλώσει όλες τις πτυχές του εαυτού της και να τη γνωρίσουμε καλύτερα!
Επιμέλεια: Θεοχάρης Μπικηρόπουλος
Μάγδα, ευχαριστώ, εκ των προτέρων, γι’ αυτή τη συζήτηση που κάνουμε με αφορμή το νέο σας βιβλίο «Πατρίδα ξένη» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Άπαρσις. Αλλά ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή… Πότε και πώς άρχισες να ζυμώνεσαι με το μεγάλο αυτό κεφάλαιο που λέγεται λογοτεχνία;
Ευχαριστώ Θεοχάρη για το βήμα που μου δίνεις στο blog σου. Ξεκίνησα να εκδίδω από το 1987 που είχα τυπώσει μια πρωτόλεια ποιητική συλλογή «Χωρίς ταυτότητα», χωρίς ISBN,τότε δεν ήξερα, ακολούθησαν ποιητικές συλλογές και το 2012 έγραψα το πρώτο μου μυθιστόρημα «Ζωή σε θαλασσοσταλιές» από τις εκδόσεις Έναστρον. Βαρύνουσες λέξεις η λογοτεχνία και η Ποίηση. Ορισμοί που σου τις δίνει το αναγνωστικό κοινό μετά από πολύ κόπο. Ακόμη ζυμώνομαι μαζί τους, δεν θεωρώ ακόμη τον εαυτό μου λογοτέχνη γιατί μου αρέσει η τελειομανία κι ακόμη δεν έχω φτάσει στο επιθυμητό για μένα αποτέλεσμα. Προτιμώ τη λέξη συγγραφή. Αλίμονο αν αυτοαποκαλούμαστε λογοτέχνες όταν καταξιωμένοι γραφιάδες προτιμούν τη λέξη συγγραφείς.
Πόσα βιβλία μετράς μέχρι τώρα;
Έξι ποιητικές συλλογές, τρία μυθιστορήματα και ένα ηλεκτρονικό βιβλίο-βιογραφία του θείου μου Γιώργου Παπαδημητρίου, βουλευτή και πρώην υπουργού του ΠΑΣΟΚ, το οποίο είναι ελεύθερο στους αναγνώστες στην προσωπική μου ιστοσελίδα www.magdapapadimitriou.gr. Ο θείος μου είναι ο πρωταγωνιστής του τελευταίου μυθιστορήματος «Πατρίδα ξένη"
Πολυγραφότατη… Όμως ποιο είδος σε συνεπαίρνει πιο πολύ;
Ο Ζαφόν, ο Ισπανός συγγραφέας είχε γράψει «Η ποίηση γράφεται με δάκρυα, η πεζογραφία με αίμα και η ιστορία με αόρατη μελάνη». Η Ποίηση αλλά και το μυθιστόρημα, ιδιαίτερα το ιστορικό, εξίσου με γοητεύουν. Αν και ξεκίνησα με την Ποίηση, νιώθω πιο ελεύθερη στο μυθιστόρημα, μου δίνει την αίσθηση της απλωσιάς των λέξεων, των μηνυμάτων αλλά και των εικόνων. Όταν το ηφαίστειο μέσα σου κοχλάζει από τα ερεθίσματα που εισπράττεις από την κοινωνία, όταν αφουγκράζεσαι την οργή, τον θυμό μιας ταλαιπωρημένης κοινωνίας, δεν βάζεις όρια αν εκφραστείς στο χαρτί με πέντε στίχους ή πέντε σελίδες.
Πως κρίνεις τη λογοτεχνική παραγωγή στο νομό Πιερίας; Δεν εννοώ αν υπάρχουν λογοτέχνες αξιόλογοι ως πρόσωπα, αλλά ως Πιερία, αν έχει να επιδείξει αντιπροσωπευτικά «καλή λογοτεχνία».
Η Πιερία έχει δώσει αξιόλογες πέννες που έχουν δώσει δείγματα γραφής. Το πρόβλημα είναι πως δεν τις γνωρίζουμε όλες γιατί δεν υπάρχει ένας δυναμικός φορέας που να τις στηρίζει και να τις προβάλλει στο αναγνωστικό κοινό. Εκτός από τους γνωστούς συγγραφείς που έχουν αισθητή παρουσία στα δρώμενα του τόπου, που έχουν βγει από τα σύνορα του νομού αλλά έχουν και συνεχόμενη εκδοτική παραγωγή, οι άλλοι παραμένουν άγνωστοι στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
Ιδρυτικό μέλος της ΕΝΩΣΗΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ ΠΙΕΡΙΑΣ. Μια φιλόδοξη προσπάθεια που ξεκίνησε με οράματα και τελικά τι απέγινε; Φταίνε οι καραντίνες του κορονοιού ή κάτι άλλο;
Ξεκίνησε φιλόδοξα γιατί η ιδέα της Ένωσης ήρθε από ανθρώπους που είχαν οράματα, ιδέες, προτάσεις, ουσιαστικό έργο. Ελάχιστοι ήταν αυτοί που δεν είχαν έργο αλλά ελπίζαμε πως μια Ένωση θα τους παρακινούσε να δουλέψουν. Από τη στιγμή που δυστυχώς πέρασε στο καταστατικό- και σ’ αυτό φταίμε και οι πιο παλιοί-να γράφεται στην Ένωση και κάποιος που δεν έχει γράψει βιβλίο, εκεί χάθηκε η ελπίδα. Το σωστό είναι τώρα, έστω και αργά να περάσουν στους φίλους της Ένωσης όσοι δεν έχουν εκδώσει βιβλία και να μην έχουν δικαίωμα ψήφου στις αποφάσεις της. Φταίνε πολλά σίγουρα κι όχι, δεν φταίνε οι καραντίνες γιατί το πρόβλημα υπάρχει εδώ και χρόνια. Από τότε που αποχωρήσαμε οι περισσότεροι με εκδοτική παρουσία πάνω από τρία βιβλία. Δεν αποποιούμαι την ευθύνη.
Πως φανταζόσουν μια Ένωση Συγγραφέων;
Μια Ένωση που θα έπρεπε τα μέλη της να έχουν τουλάχιστον τρία βιβλία το καθένα στη φαρέτρα του, να έχουν γνώση για τον χώρο του βιβλίου, για τα πνευματικά δικαιώματα, να έχουν λόγο, προτάσεις ώστε να κατεβαίνει το Προεδρείο της Ένωσης στην κοινωνία, μέσω ΜΜΕ με άποψη, με παρεμβάσεις στα δημοτικά και περιφερειακά συμβούλια, να έχει λόγο στη δημοτική βιβλιοθήκη, να έχει σελίδα με συνεχή αρθρογραφία για θέματα βιβλίων και να προβάλλει τα μέλη της στο αναγνωστικό κοινό, καταθέτοντας τα βιογραφικά τους και πολλά ακόμη. Όπως είναι σήμερα, δυστυχώς όλα αυτά είναι ουτοπία. Δεν ξέρω αν έχει λόγο ύπαρξης.
Οι άνθρωποι που ξεκίνησαν να γράφουν ποίηση φαίνεται ότι δύσκολα μεταπηδούν στο μυθιστόρημα. Το ένα είδος παίζει με τις λέξεις και το άλλο με τις σελίδες! Πόσο δύσκολο είναι γράφοντας ποίηση όσο το δυνατόν περιεκτικότερα να περάσεις στην απέναντι όχθη και να εκφράζεσαι μέσα από εκατοντάδες σελίδες;
Πιστεύω πως οι ποιητές μπορούν να γράφουν πεζό, το δύσκολο είναι το αντίθετο. Και οι δυο ασχολούνται με εικόνες που τις μεταπλάθουν σε λέξεις. Το θέμα είναι πόσο θα δουλέψεις για να το καταφέρεις αυτό, πόσο είσαι διατεθειμένος να το παιδέψεις μέχρι η πένα σου να ματώσει, να το χτενίζεις λέξη-λέξη μέχρι να βγει το διαμαντάκι από μέσα σου. Όταν παιδεύεις μέσα σου τον λόγο, οποιοσδήποτε είναι αυτός, θα γράψεις, αρκεί να το αγαπάς πολύ.
Αγοράζει ο κόσμος βιβλία;
Μπορεί να μην αγοράζει με τη συχνότητα που θα επιθυμούσαμε οι συγγραφείς αλλά ναι αγοράζουν. Μη ξεχνούμε ότι έχουν γίνει απολύσεις, ότι τα έσοδα μας έχουν μειωθεί, ότι έχουν γίνει αυξήσεις τιμών σε βασικά αγαθά και είχαμε τόσα κρούσματα από covid με όλες τις συνέπειες. Παρ’ όλα αυτά, το βιβλίο ευνοήθηκε πολύ και ξεκίνησαν να διαβάζουν βιβλία κάποιοι που δεν είχαν πρωτύτερα επαφή με το βιβλιοπωλείο. Η Κατερίνη έχει βιβλιόφιλους και το διαπιστώνει κανείς όταν επισκέπτεται τα βιβλιοπωλεία. Χαίρομαι πολύ γι’ αυτό. Και το facebook έπαιξε τον ρόλο του μέσα από τις βιβλιοφιλικές ομάδες αλλά και μεμονωμένα άτομα που το προβάλλουν αλλά και οι διαδικτυακές παρουσιάσεις που έγιναν στην εποχή των εγκλεισμών που γνώρισαν οι αναγνώστες τους συγγραφείς και το έργο τους, που παλιότερα δεν υπήρχε αυτή η δυνατότητα. Μια άλλη δράση που θα μπορούσε να κάνει η Ένωση Συγγραφέων σε τοπικό επίπεδο.
Οι φιλόλογοι, που διδάσκουν στα παιδιά μας λογοτεχνία, συμμετέχουν, παρακολουθούν τις βιβλιοπαρουσιάσεις των συγγραφέων, ντόπιων και «Αθηναίων»;
Έχω δει αρκετούς φιλολόγους που γνωρίζω σε βιβλιοπαρουσιάσεις, είτε ως αναγνώστες είτε ως ομιλητές. Μπορεί να μην είναι αρκετοί αλλά υπάρχουν.
Τι θα προωθούσε τη φιλαναγνωσία;
Περισσότερες εκπομπές στην τηλεόραση για το βιβλίο, σήμερα έχουμε μόνο στα κρατικά κανάλια και στο TV100. Μάθημα φιλαναγνωσίας στα δημόσια σχολεία αλλά και επισκέψεις συγγραφέων στα σχολεία. Σίγουρα υπάρχουν εκπαιδευτικοί που προβάλλουν το βιβλίο μέσα στο σχολείο αλλά αν το κράτος (υπουργείο παιδείας) το αφαιρεί από το πρόγραμμα όπως πρόσφατα αφαίρεσαν τα καλλιτεχνικά μαθήματα, δεν υπάρχουν «όπλα» για να δουλέψουν. Άρα σήμερα η μόνη μας ελπίδα είναι οι γονείς αλλά και οι δήμοι μέσω δημοτικής βιβλιοθήκης και προγραμμάτων χορηγών. Στην τελική, η φιλαναγνωσία εξαρτάται από τι κοινωνία θέλει η κάθε κυβέρνηση.
Ποιους συγγραφείς θαυμάζεις περισσότερο, ποιοι είναι αγαπημένοι σου, έλληνες και ξένοι…
Είναι αρκετοί οι αγαπημένοι συγγραφείς που δεν μπορώ να τους αναφέρω όλους. Για να αποφύγω παρεξηγήσεις αν ξεχάσω κάποιον, πρώτα θα αναφέρω τον δάσκαλο μου και Ποιητή Γιάννη Κουτσοχέρα, ο οποίος μου έμαθε σε ηλικία δέκα χρονών ν’ αγαπώ την Ποίηση. Αργότερα διάβασα Ελύτη, Ρίτσο, Βάρναλη, Λειβαδίτη, Καββαδία, Καζαντζάκη, κι από τους ξένους Αλιέντε, Θαφόν, Αραμπούρου…. Αγαπώ περισσότερο την ελληνική λογοτεχνία και από την ξένη, την ισπανόφωνη που επεκτείνεται στη Λατινική Αμερική. Στο Bookia που είμαι ανταποκρίτρια Πιερίας και Τήνου αλλά και στην ιστοσελίδα μου υπάρχουν συνεντεύξεις που πήρα από αγαπημένους Έλληνες συγγραφείς.
Ο δήμος Κατερίνης, η Αντιπεριφέρεια, το Φεστιβάλ Ολύμπου, η Εστία Πιερίδων Μουσών, στηρίζουν ή να το θέσω αλλιώς: συνεργάζονται θεματικά πχ, για τις εκδηλώσεις και τα αφιερώματα τους με τους Κατερινιώτες συγγραφείς-λογοτέχνες;
Πιστεύω πως αν υπήρχε μια δυναμική παρουσία της Ένωσης Συγγραφέων, δεν νομίζω πως κάποιος φορέας θα αρνιόταν μια εκδήλωση συγγραφέων; Ο δήμος, στον θεσμό των ''Αικατερινείων" πάντα δίνει βήμα για να διοργανώσουν μια εκδήλωση. Η οργάνωση φυσικά και η προβολή της κάθε εκδήλωσης ανήκει στο προεδρείο της Ένωσης.
Οι καραντίνες και τα υγειονομικά πρωτόκολλα σταμάτησαν τις βιβλιοπαρουσιάσεις. Ήταν σοβαρό πλήγμα για τους συγγραφείς;
Σοβαρό πλήγμα ήταν για όλους η έλλειψη βιβλιοπαρουσιάσεων. Συγγραφείς, βιβλιοπωλεία και βιβλιόφιλοι. Μας έλειψε όλη η τελετουργία της επικοινωνίας, της αγκαλιάς και της συζήτησης με τον/την αγαπημένο/η συγγραφέα. Όπως η εκκλησία είναι μια ουσιαστική έξοδος για τους πιστούς, έτσι και για μας τους βιβλιόφιλους, ο ναός μας είναι το βιβλιοπωλείο. Υπάρχουν και τα καφέ όπου έγιναν κάποιες «εκδηλώσεις υπογραφής» αλλά σίγουρα δεν είναι το ίδιο. Το μόνο που δεν έχασε ήταν το βιβλίο που με τον α ή β τρόπο έφτασε στους παραλήπτες του σε όλον τον εγκλεισμό.
Πως ονειρεύεσαι τη στάση της πολιτείας απέναντι στους λογοτέχνες, πως ονειρεύεσαι τη στάση των συμπολιτών σου απέναντι στο βιβλίο;
Οι ευθύνες της πολιτείας απέναντι στους λογοτέχνες είναι δεδομένες και όλοι οι άνθρωποι του βιβλίου τις γνωρίζουμε. Όπως προανέφερα, η φιλαναγνωσία από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού είναι η αρχή όλων ώστε να ξαναγεννηθεί μια νέα γενιά που να γνωρίζει και να σέβεται τον Πολιτισμό της πατρίδας του και ειδικότερα το βιβλίο. Όταν βλέπουμε βιβλία πεταμένα σε χωματερές και σε κάδους ανακύκλωσης, τι μπορούμε να ονειρευόμαστε; Όταν κυριαρχεί το Εγώ κι όχι το εμείς, όταν δεν υπάρχει αλληλεγγύη, όταν δεν νοιαζόμαστε κάποιους που τα χρειάζονται (νοσοκομεία, φυλακές, σχολεία, δημοτικές βιβλιοθήκες)και προτιμούμε την εύκολη λύση του κάδου, πώς θα αλλάξει η κοινωνία; Η πολιτεία έχει θεσμοθετήσει βραβεία. Αυτό που πρέπει κατά τη γνώμη μου είναι η αύξηση των κονδυλίων για αγορά βιβλίων σε τοπικό επίπεδο μέσω δήμων. Δηλαδή θεσμοθέτηση διαγωνισμών από καταξιωμένα μέλη επιτροπών και στήριξη των τοπικών συγγραφέων αγοράζοντας ή εκδίδοντας τα βιβλία τους. Μια ακόμη αδυναμία της Ένωσης Συγγραφέων στο να προτείνουν τέτοιες ιδέες. Αν υπάρχουν σοβαροί θεσμοί από τη βάση θα στηριχτούν κι από τους τοπικούς άρχοντες. Όταν οι τοπικοί άρχοντες στηρίξουν το βιβλίο, τότε θα αλλάξει και η νοοτροπία, η αντίληψη των συμπολιτών. Μη τα περιμένουμε όλα από την κάθε εξουσία.
Μοιράζεις το χρόνο σου μεταξύ Πιερίας και Τήνου, ένα νησί με μεγάλη πολιτιστική κληρονομιά αλλά και δημιουργία. Άρα μπορώ να ρωτήσω για την εικαστική δημιουργία, μεταξύ Κατερίνης και Τήνου, τι θα έπαιρνες για την Κατερίνη, τι θα πρόσφερες στην Τήνο πολιτιστικά;
Και οι δυο τόποι έχουν μεγάλη πολιτισμική κληρονομιά και πολλούς αξιόλογους δημιουργούς. Σίγουρα υπάρχουν τα θετικά και τα αρνητικά και στους δυο τόπους. Στην Τήνο οι περισσότεροι πηγαίνουν για την Παναγία και λιγότεροι για την πολιτιστική και φυσιολατρική φυσιογνωμία της. Περιορίζομαι στη λογοτεχνία γιατί αν απλωθώ σε όλα τα είδη δεν θα φτάσουν σελίδες να περιγράψω. Ο ποιητής Ντίνος Σιώτης έχει δημιουργήσει στην Τήνο από το 2010, το διεθνές φεστιβάλ Λογοτεχνίας. Το προηγούμενο καλοκαίρι είχαμε το 7ο διεθνές φεστιβάλ με γνωστούς έλληνες και ξένους λογοτέχνες. Με χορηγούς που έχουν πιστέψει δικαιολογημένα στο εγχείρημα του. Θα μπορούσε να γίνει κάτι παρόμοιο, όχι φυσικά σε τέτοια έκταση και στην Κατερίνη. Πιστεύω λοιπόν πως μας λείπει η εξωστρέφεια και οι άνθρωποι που θα μετουσιώσουν τα οράματα σε πράξεις.
Πάμε τώρα στο νέο σου βιβλίο. Το εξώφυλλο εξαιρετικό. Μίλησέ μας για την εικαστική ιδέα. Και φυσικά και για τον τίτλο «Πατρίδα ξένη».
Το εξώφυλλο είναι συμβολικό και ευχαριστώ το γραφιστικό τμήμα των εκδόσεων Άπαρσις για τον τόσο όμορφο σχεδιασμό. Συμβολίζει τον γκριζόμαυρο φόντο μιας πατρίδας που είναι ανοίκειος χώρος, δεν απεικονίζει αυτό που ξέρουμε ως φύση, ενώ συγχρόνως το λουλούδι είναι ένα σύμβολο ζωής που «επιμένει» σ΄ αυτό το περιβάλλον να μάχεται. Όσο για τον τίτλο, ο νονός του είναι ο επιμελητής, δημοσιογράφος και ποιητής Βασίλης Καλαμαράς, και περικλείει πως για όλους τους ήρωες του μυθιστορήματος η πατρίδα δεν ήταν αυτή που επιθυμούσαν. Εξαιρείται ο ταγματασφαλίτης χωροφύλακας Κοσμάς Ξυπολυτέας που γι αυτόν ήταν η πατρίδα που ονειρευόταν.
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου σου, το οποίο, όπως αναφέρεις, είναι βασισμένο σε αληθινά γεγονότα, ταξιδεύει κανείς στην ιστορία γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία της ανθρωπότητας και της Ελλάδας. Τι σ’ οδήγησε να θίξεις αυτό το θέμα;
«Αν οι λαοί ήταν ευτυχισμένοι οι σελίδες της ιστορίας θα ήταν λευκές». Αυτό το απόφθεγμα με οδηγεί σε όλες τις ιστορικές μου αναζητήσεις. Και περισσότερο σ’ αυτό που ο φασισμός και ο ναζισμός μαύρισε και μάτωσε πολλές σελίδες. Είδαμε μια μεγάλη έξαρση από την εποχή της κρίσης. Είχα γράψει, όπως ανέφερα στην πρώτη ερώτηση, τη βιογραφία και τους αγώνες του θείου και αδελφού του πατέρα μου Γιώργου Παπαδημητρίου, πρώην βουλευτή και υπουργού του ΠΑΣΟΚ. Επειδή δεν έχει όλος ο κόσμος επαφή με το διαδίκτυο, θεώρησα σωστό να γράψω το βιβλίο αυτό και να τον συστήσω στο αναγνωστικό κοινό. Αρκετοί δεν τον γνώριζαν γιατί δεν απασχόλησε τα ΜΜΕ ούτε με σκάνδαλα, ούτε με νυχτοπερπατήματα. Όσο άκουγα τους συμπολίτες ότι και οι 300 της Βουλής είναι ανάξιοι, θύμωνα και πείσμωνα. Ο Γιώργος Παππάς είναι το μόνο πραγματικό πρόσωπο από τους πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος. Αργότερα, όσο ξετύλιγε το κουβάρι, βήμα-βήμα, ήρθε ο τόπος καταγωγής μου το Αγρίνιο, οι Εβραίοι και όχι μόνο που αγωνίστηκαν και θανατώθηκαν από τους κατακτητές. Πολλές φορές οι ήρωες μ’ έπιασαν και με οδήγησαν σ’ αυτό το μεγάλο τραγικό οδοιπορικό. Τέσσερα χρόνια διήρκησε αυτό το συγγραφικό ταξίδι, έρευνα και συγγραφή. Έζησα τον παλμό όλων αυτών που συνέβησαν αυτά τα χρόνια και μου βγήκε παθιασμένα στο χαρτί. Μη ξεχνούμε πως: «Λαός χωρίς μνήμη, είναι λαός χωρίς μέλλον» κι εγώ το απεύχομαι για τις επόμενες γενιές. Γι αυτό η ιστορία είναι ο πρωταγωνιστής.
Μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα που εστιάζει όμως στην Εβραϊκή παρουσία στον Ελλαδικό χώρο.
Μετά από την έρευνα και την ανάγνωση πολλών βιβλίων με την ανάλογη θεματογραφία, αμέριστη ήταν η βοήθεια του συγγραφέα και φιλόλογου Λέοντα Ναρ που με καθοδήγησε και επιβεβαίωσε τα ιστορικά γεγονότα του εβραϊκού πληθυσμού της Θεσσαλονίκης. Ακόμη αμέριστη ήταν η βοήθεια της Γεωργίας Πανταζή που μέσα από το “Agriniomemories,blogspot”που διαχειρίζεται, ανακάλυψα το παλιό Αγρίνιο, φωτογραφίες και αρθρογραφία, χρήσιμη για τη ροή του μυθιστορήματος. Ούτε εγώ η ίδια φανταζόμουν πόση μεγάλη ιστορία κρύβεται πίσω από την εβραϊκή κοινότητα του Αγρινίου. Πολλές οι μνήμες που κατάφερα να τις φέρω στο φως.
Ίσως η Κατερίνη να μην έχει σήμερα Εβραϊκή κοινότητα παρόλο που βρίσκεται δίπλα στη Θεσσαλονίκη όπου υπάρχει σπουδαία παρουσία και μεγάλη ιστορία. Με την έρευνά σου για το βιβλίο, βρήκες κάτι αξιομνημόνευτο για τους Εβραίους της Κατερίνης;
Ναι και στην Κατερίνη υπήρχε Εβραϊκή κοινότητα, μικρή αλλά υπαρκτή. Την ύπαρξη της εβραϊκής κοινότητας και τη σωτηρία της από τους κατοίκους της Πιερίας, την πληροφορήθηκα από το άρθρο που είχε δημοσιεύσει η κ. Έφη Μπάσδρα «Η άγνωστη ιστορία της διάσωσης της Εβραικής κοινότητας της Κατερίνης», στο δικό σου blog «Olymposvoice.blogspot.com» και την ευχαριστώ θερμά γιατί ήρθε στην κατάλληλη στιγμή της συγγραφής.
Ο Γιώργος Παππάς, ο κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματός σας, είναι ένας άνθρωπος που αγωνίζεται για τις αξίες του, για τα ιδανικά και για την δημοκρατία. Σήμερα υπάρχουν τέτοιοι ιδεολόγοι, ή όλα έχουν θυσιαστεί στο βωμό των συμφερόντων, της ευδαιμονίας, της καλοπέρασης, του άκρατου υλισμού;
Ο θείος μου έζησε μια άλλη εποχή που και τότε υπήρχαν οι πολιτικοί που αναφέρεσαι. Αγωνίστηκε και τουλάχιστον έφυγε από τη ζωή με καθαρή συνείδηση. Και τότε υπήρχαν οι αγνοί και οι προδότες. Και τότε υπήρχαν αυτοί που κοίταξαν τα προσωπικά τους συμφέροντα. Τότε, στην αποστασία του έδιναν εφτά εκατομμύρια για να πουλήσει τα πιστεύω του και τα αρνήθηκε. Δεν ήθελε να τον κηδεμονεύουν οι ξένοι και τα υλικά αγαθά. Μπήκε στην πολιτική φτωχός και βγήκε φτωχότερος. Τα αναδρομικά της βουλευτικής αποζημίωσης τα προσέφερε σε φιλανθρωπικούς σκοπούς αλλά και την αναστήλωση των ιστορικών μοναστηριών του τόπου του. Το κακό που έχουμε ως πολίτες είναι να τα ισοπεδώνουμε όλα. Να τα μηδενίζουμε. Σίγουρα υπάρχουν πολιτικοί και σήμερα που δεν κοιτούν την καλοπέραση, τα προσωπικά συμφέροντα. Μην ξεχνούμε αυτούς που παραιτήθηκαν από τους υπουργικούς θώκους, από τα δημόσια αξιώματα, αλλά ακόμη και εκλεγμένα στελέχη που αγωνίστηκαν για τους πλειστηριασμούς και δικάστηκαν από τη δικαιοσύνη αλλά και από τους πολίτες στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις. Είχαν και έχουν αξίες και ιδανικά, ήθελαν ανεξάρτητη και ακηδεμόνευτη πατρίδα από τους ξένους προστάτες. Οι πολιτικοί είναι ο δικός μας καθρέφτης, για να θυμηθούμε το τελευταίο σου βιβλίο «Είδωλα στον καθρέφτη» από τις εκδόσεις Οξύνοια. Μήπως τελικά ακόμη οι πολίτες δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τους αγνούς πολιτικούς; Μήπως είμαστε άξιοι της μοίρας μας και δεν παίρνουμε την ευθύνη που μας αναλογεί;
Τι είναι πατρίδα για σένα;
Πατρίδα για μένα είναι αυτή ακριβώς που ήταν για τον Γιώργο Παππά. Άλλωστε δίπλα του μεγάλωσα όταν τελείωσε από τις εξορίες και τις φυλακές. Φυσικό ήταν να μου τα μεταφέρει και να μου γίνουν βίωμα. Μια πατρίδα εθνικά ανεξάρτητη, ακηδεμόνευτη, να στηρίζονται οι πολίτες στις δικές τους δυνάμεις κι όχι των προστατών τους. Να ανήκει σ’ αυτούς η γη, ο αέρας, η θάλασσα, τα βουνά κι όχι στους επενδυτές, έλληνες και ξένους. Δεν θέλω να είμαι προφήτης κακών οιωνών αλλά δεν θα το αποφύγουμε αφού τα βλέπουμε μπροστά μας. Όπως είναι σήμερα η πατρίδα, για μένα είναι ξένη γιατί δεν υπάρχουν τα ζητούμενα. Κάποιοι αγωνίστηκαν για τη σημαία και κάποιοι την έχουν κάνει λάβαρο για ανούσια για μένα αιτήματα. Όχι δεν χαρίζω σε κανέναν τη σημαία που αγωνίστηκε ο λαός μας για την ελευθερία του. Για τη σημαία που για χάρη της ο θείος μου βασανιζόταν στα μπουντρούμια της Μπουμπουλίνας και της ΕΑΤ-ΕΣΑ και της Γκεστάπο αλλά και χιλιάδες άλλοι αγωνιστές άφησαν γι αυτή την τελευταία ανάσα τους στα κελιά και στο βουνό. Τελικά ποιος είναι ο πατριώτης; Αυτός που αγωνίστηκε για να είναι ανεξάρτητη ή αυτός που φόρεσε τη στολή των γερμανοτσολιάδων και την κουκούλα του δοσίλογου μαρτυρώντας αγωνιστές;
Αγαπητή Μάγδα, μέσα στις σελίδες του βιβλίου σου, με ωραίο τρόπο, παρουσιάζεις τη θέση της γυναίκας στην ελληνική κοινωνία, τα δικαιώματα, εννοώ τα δικαιώματα που δεν είχε! Μίλησε μας γι αυτό.
Η θέση της γυναίκας εκείνη την εποχή εξαρτιόταν από το πολιτισμικό υπόβαθρο που είχε ο άντρας της. Αλλιώς συμπεριφερόταν ο Ζαχαρίας Ναχμίας τη γυναίκα του Ελισεβά και αλλιώς ο Κοσμάς Ξυπολυτέας τη γυναίκα του Ελευθερία. Ο πρώτος ήταν μορφωμένος, ασχολιόταν με την Ελληνική φιλοσοφία, την Ποίηση και τους μεγάλους κλασσικούς μαρξιστές συγγραφείς, ενώ ο δεύτερος ήταν άξεστος χωροφύλακας, φασίστας και ταγματασφαλίτης. Δυο διαφορετικοί κόσμοι, δυο διαφορετικές αντιλήψεις, ανατροφές και αντιλήψεις.
Αυτό που κάνει εντύπωση στο βιβλίο μέσα από την αφήγηση, είναι ότι φωτογραφίζεις την εποχή της εξιστόρησης με τα χαρακτηριστικά της. Τα πολιτισμικά της. Αυτά μένουν ως παρακαταθήκη, ως ντοκουμέντα κατά κάποιο τρόπο, όσον αφορά τα ήθη, τα έθιμα, τις παραδόσεις. Αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον το βιβλίο. Το έκανες γι΄ αυτό το σκοπό, «να μείνουν» ή σε οδήγησε σε αυτές τις αναφορές η συγγραφή και οι ανάγκες του βιβλίου;
Για να «χτίσω» τους ήρωες μου μέσα στο μυθιστόρημα, -τους μυθοπλαστικούς γιατί στον Παππά δεν έκανα παρέμβαση-θα έπρεπε να τους μπολιάσω μ’ όλα αυτά τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά και να τους ζωντανέψω στα μάτια των αναγνωστών. Όλοι ζούσαν στις κλειστές κοινωνίες, του Αγρινίου και της Θεσσαλονίκης και διατηρούσαν με ευλάβεια όλα αυτά τα ήθη και έθιμα, τις θρησκευτικές λατρείες, τις παραδόσεις. Επίσης έβαλα τις γραφικές φιγούρες που συνυπήρχαν εντός της κοινωνίας γιατί δεν θέλω να ξεχαστούν. Είναι η ζώσα μνήμη του λαού μας που δεν πρέπει να χαθεί αλλά να περάσει στις επόμενες γενιές. Όπως το είπες, παρακαταθήκη. Μακάρι οι συγγραφείς με τη δύναμη της πένας μας να μπορέσουμε να τα μεταλαμπαδεύσουμε. Υπάρχουν τόσες ιστορίες σε κάθε τόπο που δεν χρειάζεται να ψαχνόμαστε σε πλαστές ιστορίες.
Πέρα από το ιστορικό μυθιστόρημα που είπαμε νωρίτερα, το βιβλίο εξιστορεί γεγονότα με τις πολιτικές αποφάσεις, τα πολιτικά πρόσωπα, και τις πολιτικές εξελίξεις, που σημάδεψαν τον περασμένο αιώνα. Είναι φανερή βεβαίως η «αριστερή» οπτική σας. Δε θεωρείται ότι είναι ρίσκο να παίρνει θέση ένας/μία συγγραφέας απέναντι στα γεγονότα ή είναι υποχρέωση να μιλάει χωρίς φόβο αλλά με πάθος για τα γεγονότα από όποια οπτική και να κοιτάζει την ιστορία αλλά και το παρόν;
Η ιστορία πάντα γραφόταν από τους νικητές κι όχι τους νικημένους που ξεροστάλιαζαν στα μπουντρούμια της Γκεστάπο, της Κομαντατούρ και της ΕΑΤ-ΕΣΑ. Πότε γράφτηκε λοιπόν η αντικειμενική ιστορία; Πώς θα τη μάθουν οι επόμενες γενιές ώστε να την κρίνουν; Μήπως δεν είναι αλήθεια ότι οι αριστεροί έζησαν κυνηγημένοι στο πρώην ανατολικό μπλοκ; Μήπως δεν είναι αλήθεια οι εξορίες; Μήπως ακόμη δεν ήταν αλήθεια οι Λαμπράκηδες, οι παρακολουθήσεις της Ασφάλειας στη χούντα αφού τις βίωσα και η ίδια λόγω του θείου μου στην εξορία και του διωγμένου πατέρα μου από τον στρατό λόγω των δημοκρατικών του φρονημάτων; Ποια είναι η αριστερή οπτική; Την αλήθεια γράφω.
Αυτή η απάντηση δίνει ερεθίσματα για πολλές νέες ερωτήσεις! Είσαι σαφής.
Ελλάδα, 21ος αιώνας, μνημόνια, πανδημία, φτώχια, λαθρο-μεταναστευτικό, υπογεννητικότητα, εγκληματικότητα, γυναικοκτονίες… Όλα αυτά μας ταλανίζουν τα τελευταία χρόνια. Θαρρείς και όλα τα σκεπάζει ένα πέπλο πεσιμισμού. Υπάρχει ελπίδα σε αυτή τη χώρα;
Πρώτα να μου επιτρέψεις να διαφωνήσω στον όρο λαθρομεταναστευτικό γιατί δεν υπάρχουν λαθραίοι άνθρωποι. Μπορεί να γίνουμε κι εμείς πρόσφυγες κάποια στιγμή και σίγουρα δεν θα θέλαμε να μας φωνάζουν έτσι. Όλα αυτά που προανέφερες, είναι αποτελέσματα των δυο κρίσεων, οικονομικής και υγειονομικής κι αν δεν προσέξουμε θα έρθουν κι άλλες κρίσεις. Πιστεύω πως δεν ήμασταν έτοιμοι ως χώρα, ως λαός να δεχτούμε όλο αυτόν τον καταιγισμό δεινών που μας καταπλάκωσαν. Δεν έχουμε κάνει την αυτογνωσία μας, να ξέρουμε τι θέλουμε και έτσι το σύστημα μας βρήκε ζυμάρι για να σπείρει τη διχόνοια μεταξύ μας. Και ήταν πολύ εύκολο. Την ευθύνη που είχε ως κράτος την πέταξε στον λαό και ένιψε τας χείρας του. Ο πεσιμισμός οφείλεται κατά τη γνώμη μου, επειδή δεν είμαστε ενωμένοι και αλληλέγγυοι ως λαός. Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία και είναι στο χέρι μας να την αναζωπυρώσουμε.
Ποιο μήνυμα θέλετε να στείλετε στους αναγνώστες μας;
Για τη νέα χρονιά εύχομαι υγεία, αισιοδοξία, φως, δημιουργία. Ο καθένας να κερδίσει αυτά που έχασε και να παλέψει να διατηρήσει τα κεκτημένα του. Όσο για τους Πιεριείς συγγραφείς, εύχομαι υγεία, έμπνευση και αλληλεγγύη. Όλοι μαζί μπορούμε αν πραγματικά θέλουμε!
Μάγδα Παπαδημητρίου, ευχαριστώ για την πολύ ωραία συζήτηση, που η δημοσίευσή της μάλιστα κάνει και «ποδαρικό» στις συνεντεύξεις στο OlymposVoice.blogspot.com για το 2022 !!!
Εύχομαι καλοτάξιδο το βιβλίο σου, να γράφεις και να μιλάς πάντα με αυτή τη θέρμη!