Ελένη Στασινού, μιλάει στην Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη για το «Ο οδηγός που άφησε το τρένο στη μέση του πουθενά»

eleni stasinou odigos

Η Ελένη Στασινού μετά τις «Μαινάδες του Κηφισσού» έρχεται με το νέο της βιβλίο «Ο οδηγός που άφησε το τρένο στη μέση του πουθενά» από τις εκδόσεις Γκοβόστη να μας ταξιδέψει σε άγνωστα μονοπάτια. Μας μιλά για την ευθύνη του ατόμου, την εντιμότητα, αρχές και ιδανικά που έχουν χαθεί αλλά ίσως σε κάποια στάση του τρένου καταφέρουμε να τα αποκτήσουμε και πάλι. Μια κουβέντα με την ίδια τη συγγραφέα πιστεύω πως θα είναι πιο ωφέλιμη.

 

Ποια είναι η αιτία της συγγραφής του; Τι κουβαλά αυτό το τρένο στα βαγόνια του;

Αιτία συγγραφής του υπήρξε το ξάφνιασμα, στο άκουσμα μιας τέτοιας είδησης. Ένας οδηγός εγκαταλείπει την ασφάλειά του, εγκαταλείπει τη διεκπεραίωση ενός ταξιδιού, εγκαταλείπει ένα επιβατικό κοινό του οποίου με κάποιον τρόπο είχε αναλάβει την «προστασία», ενώ σε προσωπικό επίπεδο εγκαταλείπει τη σταθερότητα μιας εργασίας, δίχως να υπολογίσει καν τις επιπτώσεις που θα επιφέρει περαιτέρω μια τέτοια πράξη, για να χαθεί σε μια έρημο.Ποιόν θα μπορούσε να αφήσει αδιάφορο, δίχως να του δημιουργήσει ερωτηματικά, τουλάχιστον για τις αιτίες που τον οδήγησαν σε αυτό το σημείο;

Τα βαγόνια του, καθώς φαντάζεται κανείς, μεταφέρουν  ζωές.Με λάθη αναπότρεπτα, εσφαλμένες επιλογές, όνειρα ακυρωμένα και ιδανικά διαψευσμένα, διάθεση για λήθη, ερωτηματικά, καθώς και επιθυμίες, προσδοκίες, νεότευκτα σχέδια, πίστη στο μέλλον και ιδίως ελπίδα. Μεταφέρουν επίσης σχέδια, ανατροπών, καταστροφών ή και αναδημιουργίας, όλα όσα δηλαδή εμπεριέχονται στον ανθρώπινο νου.

Προέρχεστε, όπως γράφετε στο βιογραφικό σας από εργατική οικογένεια. Καταφέρατε όμως να σπουδάσετε κάνοντας και μεταπτυχιακά.

Η γενιά μου είχε έντονη την πεποίθηση ότι η επιμονή, η σκληρή προσπάθεια και ο συλλογικός αγώνας, θα άλλαζε τα πράγματα τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό. Το ότι θα σπούδαζε κάποιος προερχόμενος από εργατική οικογένεια, ήταν -τουλάχιστον- το ζητούμενο μια ουσιαστικότερης αλλαγής, που ήθελε τη γνώση ως βάση για τη μελλούμενη αυτή ανατροπή. Καταφέραμε σε πρώτο επίπεδο αυτή τη μετατροπή. Η επόμενη αποδείχτηκε ολιγότερη των προσδοκιών μας, η εμείς ολίγιστοι για την πραγμάτωσή της.

Τα παιδικά σας βιώματα έχουν καταλυτικό ρόλο στα μυθιστορήματά σας;

Μα αυτά τα βιώματα είναι που εν πολλοίς μας καθορίζουν ως άτομα στο μέλλον. Και είναι φυσικό επακόλουθο να τα περνάμε αμέσως ή εμμέσως στα γραπτά μας. Μήπως αυτός δεν είναι και τρόπος να αποδώσουμε τιμή, σε γονιούς και σε συμπορευτές στην πενία και στον αγώνα;Αφύσικο είναι να αποποιείσαι τα βιώματα αυτά, λόγω «εντροπής» για την καταγωγή σου, ψάχνοντας και «ανακαλύπτοντας» ρίζες σε «κομητείες» και «οικόσημα» -λες και η πατρίδα μας διέθετε ποτέ τέτοια τάξη - ή «ηρωικούς προγόνους» με τους οποίους ίσως και συμπωματικά έχεις συνωνυμία- όσο αφύσικο είναι και το να αποκρύπτεις τον τρόπο που μεγάλωσες, αποποιούμενος την αλήθεια σου, καταλήγοντας να «πασπαλίζεις» τα περασμένα με άχνη παραμυθιού, μόνο και μόνο για να «ψηλώσεις» στα μάτια των άλλων, να αποκτήσεις ένα είδος γοητείας, ουσιαστικά αρνούμενος τις ρίζες σου.

Το έντιμο αυτοαναφλέγεται για να αντικατασταθεί με ποιο;

Κάποτε ο φοιτητής Γεωλογίας Κώστας Γεωργάκης, αυτοπυρπολήθηκε την Ιταλία, ως ένδειξη διαμαρτυρίας. Πιστεύετε πως η θυσία αυτή δεν κινητοποίησε συνειδήσεις πανευρωπαϊκά, έστω κι αν τα αποτελέσματα φάνηκαν μετά από χρόνια; Τίποτε δε χάνεται θέλω  να πω. Ακόμα και αν κάποιος αυτό-αναφλεγεί -δίχως να δράσει ο ίδιος στο ελάχιστο (γεγονός που έχει συμβεί κατά καιρούς σε διάφορα σημεία του κόσμου) δε μας βεβαιώνει κανείς, ότιδεν ήταν κάποια ανθρώπινη συνθήκη-συμπεριφορά,υπαίτια του γεγονότος. Με λίγα λόγια, πιστεύω πως κάθε πράξη ή μη πράξη, αφήνει το αποτύπωμά της. Με αποτέλεσμα να υπάρχει επίδραση τουλάχιστον σε προσωπικό επίπεδο, επιφέροντας αλλαγή σε αυτό -έστω-  το περιορισμένο πεδίο. Πολύ πιθανό δηλαδή, να δούμε, το άτομο που υπήρξε υπαίτιο ή θεώρησε τον εαυτό του υπεύθυνο για το συμβάν, να μετατρέπεται σε σκεπτόμενο πρόσωπο, που θα έρθει αντιμέτωπο με τις ευθύνες του.

Πώς εννοείτε εσείς την επανάσταση. Χωρά σ’ ένα μυθιστόρημα; Κι οι σημερινοί αναγνώστες είναι σε θέση να διαβάσουν τόσο ξεχωριστά βιβλία;

Επανάσταση μπορεί να διεξαχθεί τόσο στον εσωτερικό μας κόσμο όσο στον μικρόκοσμό μας.Μπορεί όμως να επεκταθεί  στο  ευρύτερο περιβάλλον όσο και στο ευρύτατο κοινωνικό. Το θέμα είναι ότι για να είσαι αποφασισμένος να «ενεργήσεις» ή να συμμετέχεις,  θα πρέπει να έχεις αποδεχτεί την βεβαιότητα, των συνεπειών που θα υποστείς, όντας σε τέτοιου είδους μετερίζι. Στον προσωπικό αγώνα, έχεις έναν μόνο αντίπαλο. Τον εαυτό σου. Στα άλλα «είδη» έρχεσαι  αντιμέτωπος με ευρύτερους «κύκλους» που αυτό-δικαιώνονται μόνον με την υποταγή των μελών. Εκεί τα πράγματα θα είναι δυσκολότερα και όλοι γνωρίζουμε τους λόγους.

Όσο για την επανάσταση, ναι, χωρά παντού. Ακόμα  και στο καθημερινό τραπέζι. Όταν οι λαοί τράφηκαν με γογγύλια και δυσφόρησαν, σε αυτήν τη δυσαρέσκεια, «έπιασαν» οι πρώτες ρίζες της αντίδρασης.

Στο αν οι σημερινοί αναγνώστες μπορούν να διαβάσουν τέτοια βιβλία, δεν έχω σαφή απάντηση. Απλώς η ελπίδα μου όμως είναι πως κάποια στιγμή ίσως θελήσουν να το κάνουν, διότι «οι καιροί ου μενετοί», δεν περιμένουν, ζητούν δράση.

Η μετάθεση της ευθύνης στον διπλανό, στον γείτονα ή τον τοπικό άρχοντα είναι σημάδι έλλειψης αυτογνωσίας; Κι αν ναι, γιατί έχουμε το θράσος να διαμαρτυρόμαστε αφού οι βασικοί υπεύθυνοι είμαστε εμείς;

Η αυτογνωσία είναι μια επώδυνη διαδικασία.Είναι σαν να πρέπει να πάθουμε πολλαπλή σχάση, ώστε τη στιγμή που θα καθίσουμε στο εδώλιο τον έναν εαυτό μας, οι λοιποί εαυτοί θα οφείλουν να παίξουν όλους τους ρόλους ενός κανονικού δικαστηρίου. Κατηγόρου αρχής, εισαγγελέως, υπεράσπισης, ενόρκων, μαρτύρων… Ποιος θα ήθελε να υποπέσει σε μια τέτοια διαδικασία;Έτσι εγκαταλείπουμε την αίθουσα του προσωπικού μας δικαστηρίου…και βγαίνουμε στην… εξοχή  στρέφοντας τη ματιά αλλού ως το ευκολότερο όλων.

Χρησιμοποιείτε συμβολισμούς στο μυθιστόρημά σας; Παράδειγμα το τρένο και το πουθενά; Ο κάθε αναγνώστης θα πρέπει να ψάχνει πίσω από την κάθε λέξη για να το κατανοήσει;

Ο αναγνώστης δεν είναι «υποχρεωμένος» να κάνει τίποτε. Από τη στιγμή που έχει το βιβλίο στα χέρια του εξυπακούεται πως αναμένεται η ανάγνωσή του. Μέχρι εκεί. Το αν θα εισπράξει την πρώτη γεύση, ή αν θα επιμείνει να ανακαλύψει κάτι παραπάνω, είναι καθαρά θέμα δικό του. Και αυτό είναι κάτι που εξαρτάται από πάρα πολλούς παράγοντες που δε χρειάζεται να τους αναφέρουμε καν. Εμένα – για αυτό το συγκεκριμένο - με ενδιέφερε να είναι ένα παραμυθένιο ανάγνωσμα, που «τρέχει», παρασύρει σε όμορφες εικόνες, σε ιδιαίτερες ζωές και ιδιόμορφες πορείες. Ένα ανάγνωσμα που ξεκινώντας ένα καλοκαίρι καύσωνα, βλέπει το Φως πάλι σε μέρες ανάλογες και που έχω τη γνώμη πως η φρεσκάδα που αποπνέει θα ομορφύνει τις ώρες του αναγνώστη.

Οι περιγραφές στο βιβλίο είναι σαν να είστε παρατηρητής των ανθρώπων και των χαρακτήρων. Πόσο δύσκολο ή εύκολο είναι για τη συγγραφέα να μη γίνεται κομμάτι του βιβλίου της;

Μα και ο παρατηρητής γίνεται κομμάτι του βιβλίου.Εξάλλου ο συγγραφέας -ως πολυσχιδής ηθοποιός που κατά βάσιν είναι - έχει την ικανότητα να ζει τη μια στιγμή στο σώμα του ενός και την άλλη στο μυαλό του άλλου ήρωα. Μπορεί για μια στιγμή να γίνει και κομμάτι του βιβλίου, μπορεί να γίνει και μπάμπουσκα που χωνεύει-εμπεριέχει πολλαπλά δικά του η και των άλλων κομμάτια- ευτυχώς υπάρχουν τρόποι πολλοί γραφής, ώστε να καλύπτονται ανάγκες που ανακύπτουν

Μέσα από το μυθιστόρημά σας ο αναγνώστης εισπράττει ένα ταρακούνημα αφύπνισης. Μπαίνει στο τρένο και πώς βγαίνει; Έρχεται το φως στη ψυχή του;

Το αν έρθει το φως στην ψυχή δεν είναι θέμα υποβολής η «ταξιδιού»Θα έλεγα πως μάλλον είναι θέμα προηγούμενης προσωπικής του προετοιμασίας. Αν βεβαίως δεν προέκυψε αυτή η φωτοχυσία, ακαριαία, κάτω από το βάρος μιας και μόνης λέξης-εικόνας που έπεσε την κατάλληλη στιγμή και που συνέτριψε τη συνηθισμένη ματιά προς όφελος της νέας.

Μας προετοιμάζουν για δύσκολα χρόνια, η αυτογνωσία είναι στα Τάρταρα, έχουμε άγνοια της ιστορίας. Η πανδημία δε μας δίδαξε τίποτε παρά μόνο μας φόρτωσε τον φόβο που αναφέρεται στο βιβλίο σας. Οι άνθρωποι πόσο έτοιμοι είναι για όλα αυτά που θα συμβούν;

Μα δεν ξέρουμε τι θα συμβεί. Ίσως βάσει στατιστικών να συνάγονται κάποια αποτελέσματα, ίσως κάποιες προβλέψεις να δείχνουν επικρατέστερες λόγω των δυσμενών δεδομένων. Επίσης, γνωρίζουμε ότι ο τρομαγμένος πολίτης, αποτελεί τον ιδανικό υπήκοο. Εκείνο που μέχρι τώρα δεν έχουμε δει στις προβλέψεις, είναι εκείνο το άλλο, που δεν υπακούει σε μετρήσεις και προγνώσεις. Και λέγεται ανθρώπινη ψυχή. Διότι αυτή ως μια σπίθα από μόνη της, ίσως κάποτε απηυδισμένη  κάνει το «τσαφ» που θα φέρει τα πάνω κάτω. Θα μηδενίσει τον φόβο μαζί με τους εκφοβιστές.

Στο μυθιστόρημα σας βλέπουμε γυναικοκτονία αλλά υποτίμηση του γυναικείου φύλου «Είθισται ο άντρας να αποφασίζει το όνομα του παιδιού». Και αυτή η φράση ειπώθηκε από μια γυναίκα. Είμαστε άξιες της μοίρας μας που δεχόμαστε την ταπείνωση;

Η φράση αυτή ειπώθηκε από μια γυναίκα που ζούσε σε απολύτως ανδροκρατούμενο καθεστώς και  που όμως, εάν παρατηρήσει ο αναγνώστης, θα διακρίνει πως η ίδια στην προσωπική της ζωή δεν δρα, ούτε εκφράζεται ως γυναίκα -θύμα, μα ως θύτης προς άλλη γυναίκα. Κατ’ εμέ αυτό, σημαίνει πως από γυναίκα σε γυναίκα πιθανόν να υπάρχει υποδόριο μίσος -ανταγωνισμός πέστε- Η γυναίκα αυτή, ως μάνα, κρατά ένα όπλο. Κι αυτό είναι η ανατροφή των παιδιών.  Τα αποτελέσματα αυτής της ανατροφής, θα στραφούν εναντίον  όσων ανταγωνίζεται. Των ανδρών- ως συζύγου – εραστή - πατέρα, και των γυναικών -ως μητρός- θυγατέρας-νύφης. Σαν πάψει οπότε να μεγαλώνει παιδιά βάσει των φυλετικών χαρακτηριστικών και τα μεγαλώσει ως ανθρώπους, κάποια -αν όχι όλα- από τα τρομακτικά που ακούμε ή βιώνουμε, θα εκλείψουν.

Γράφετε στη σελίδα 35 «Την τύχη μας τη φτιάχνουμε εμείς με τη βοήθεια Εκείνου». Μια εύκολη δικαιολογία στο στόμα όλων για να κλαίμε τη μοίρα μας. Μέχρι πότε;

Τα πρόσωπα που λένε τη φράση αυτή επειδή έτσι έμαθαν, πάρα κάτω στην ίδια σελίδα, ως ένδειξη αποδοχής της ελεύθερης βούλησης του Άλλου, λένε:«νομίζω πως καλύτερα να ψάξεις εσύ ο ίδιος για τις απαντήσεις. Όχι πως θα τις βρεις οπωσδήποτε, αλλά τουλάχιστον προσπάθησε». Φράση που μας δίνει το δικαίωμα να σκεφτούμε πως: ο άνθρωπος από την ελλιπή του φύση έχει ανάγκη να στραφεί σε κάτι πάνω από αυτόν ώστε να τον διασώσει. Αυτό μπορεί να ισχύει μέχρις ότου ηλικιωθεί πνευματικά.Κατόπιν θα καταφέρει να πετάξει όλα όσα ως τότε έχει διδαχτεί, ώστε να μπορέσει εξ αρχής να μαθητεύσει. Το μέχρι πότε, που ρωτάτε, είναι δύσκολο να καθοριστεί. Διότι το πρόσωπο που έχει ο καθένας τώρα και του αρέσει και το θεωρεί το καλύτερο δείγμα, ανθρώπινης ευφυίας, ικανοτήτων, καλοσύνης κλπ. κλπ. Θέλω να πω πως η αποδέσμευση, θα χρειαζόταν γδάρσιμο, γιατί αυτές οι πεποιθήσεις έχουν γίνει αυτό ακριβώς. Δέρμα μας. Και ποιος θα ήθελε να ματώσει.

Ελεύθεροι και σκλάβοι. Συνειρμικά οδηγούμαστε στο σπήλαιο του Πλάτωνα. Οι σκλάβοι είναι οι περισσότεροι αφού οι άνθρωποι ξεχνούν, φοβούνται. Μόνος σου όμως μπορείς να ζήσεις στο φως;

Το θέμα είναι πως το φως δεν περνάει άπλετο σε όλους. Κάποτε εισχωρεί από τη ρωγμή που το υποκείμενο επιτρέπει. Τότε φωτίζονται κάποια από τα πράγματα-έννοιες-γεγονότα-διαθέσεις. Οι άνθρωποι αυτοί ζουν με θλίψη, διότι ενώ διαβλέπουν το «Κάτι» είναι καταδικασμένοι να ακολουθούν τον ρυθμό του κοινωνικού αραμπά -τον οποίον δεν εγκρίνουν. Αντίθετα, με τον άνθρωπο που έχει έρθει σε επαφή με το απόλυτο φως και έχει αντιληφθεί την ουσία. Αυτός μπορεί στο πλήθος να είναι ο εαυτός του δίχως ενδοιασμούς. Αυτού του είδους οι άνθρωποι, μπορούν να είναι ασκητές, είτε κοσμικοί πνευματικοί ηγέτες. Διότι αγαθοί, αληθινοί και ανεξαγόραστοι, αντιπροσωπεύουν πνευματικές ανατροπές, μάχονται άφοβα για τα μοναδικά τους πανανθρώπινα πιστεύω. Και φυσικά έχοντας τους περισσότερους εχθρούς, κατατροπώνονται για να γίνουν αγάλματα  και πρότυπα.

Ο κάθε Δολιανός ποιον εκπροσωπεί μέσα στην κοινωνία;

Ο Δολιανός είναι ο συνήθης «ευεργέτης» του λαού, αναλαμβάνει έργα, κάμνει «μεγάλους περιπάτους», Φωταγωγεί τα κέντρα ώστε να συσκοτίζεται παντελώς η αθλιότητα πέραν αυτού,  κάμνει χάρες, διαχειρίζεται πολίτες και χρήμα δημόσιο, εξασφαλίζει ψήφους και πολιτική μακροημέρευση, μεγαλώνοντας παιδιά που ακούν παραμύθια από «μέσα», δίχως την ανθρώπινη επαφή, ώστε μεγαλώνοντας να έχουν ασκηθεί στην αποξένωση από τον πολίτη-άνθρωπο, που ούτως  ή άλλως είναι γι’ αυτούς, είδος προς χρήση.

Σκέψη, οργή, θυμός, ανυπακοή και επανάσταση είναι μερικές από τις λέξεις που ενοχλούν το κάθε πολιτικό σύστημα. Το τρένο ποιους θα πάρει μαζί του για να τους πάει στο πουθενά;

Στο τραίνο μου, όλα τα πρόσωπα έφτασαν  στο μαρμαρένιο  αλώνι της προσωπικής αναμέτρησης. Εκτός του ενός, τον οποίο η παράνοια κάλυψε προστατευτικά, ώστε να αποφύγει την ανυπόφορη αλήθεια. 

Γιατί χρησιμοποιείτε εβραϊκά ονόματα στους ήρωες σας

Γιατί μόνο σε αυτή τη γλώσσα τα ονόματα -όλα- ερμηνεύονται με τον τρόπο που ήθελα, ώστε να σηματοδοτούν την πορεία των ηρώων μου στη γη, καθώς και την αποστολή τους σε αυτή τη ζωή. Για τον ίδιο λόγο επίσης, χρησιμοποίησα κάποια άθεη ηρωϊδα που θα αφήνει υπονοούμενα για ακρότητες διαφόρων θρησκειών, για τον ίδιο λόγο ανατρέχω στην ονοματοδοσία με τον πανάρχαιο τρόπο της ανύψωσης του βρέφους στο φως και στον αέρα, αφήνω ασαφή τη χρονολογία που διαδραματίζεται το έργο, καθώς και τον τόπο, που  μπορεί να τον φανταστεί κανείς ως εξοχή σε Ινδική περιφέρεια, ή και επαρχιακή Ελληνική κωμόπολη της δεκαετία του 50-60. Κι όλα αυτά διότι όλα μπορούν να συμβούν σε όλους και παντού και πάντα και εν τέλει δεν έχουν και τόση σημασία, όταν θέλεις να εστιάσεις στο ανθρώπινο κέντρο. Από εκεί και μετά, όπως προ είπαμε ο καθένας αν θέλει μπορεί κάνει τις αναγωγές του σύμφωνα με τις διαθέσεις ή «προ-διαθέσεις» του.

Ποια είναι η γνώμη σας για το Bookia, όσον αφορά την προβολή των συγγραφέων και των έργων τους;

Το Bookia αποδεικνύεται ότι έχει κάνει στόχο του τον εκδημοκρατισμό της ενημέρωσης και προώθησης των δημιουργών. Και μόνο γι’ αυτό το θεωρώ άξιο μέσο και εύχομαι την καλύτερη εξέλιξη.

Κυρία Στασινού σας εύχομαι να είναι καλοτάξιδο και μακάρι οι αναγνώστες να δεχτούν τα ουρλιαχτά σας.

Κυρία Παπαδημητρίου, αν επιθυμήσουν οι αναγνώστες θα ακούσουν τις δικές τους κραυγές ανάγκης, μέσα από το βιβλίο μου. Διότι ο συγγραφέας δεν είναι άλλο παρά όλοι οι άνθρωποι που επιζητούν το καλύτερο. Δηλαδή αυτό που αξίζουν. Το εύχομαι, όπως εύχομαι και σε σας να γράφετε πάντα με την αμεσότητα και την αλήθεια που σας διακρίνει. Ένα μεγάλο ευχαριστώ σε σας και στο Bookia.

 Δημοσιεύθηκε στο bookia