Σε μία εποχή σκληρή, στην οποία κυριαρχεί η απομόνωση, η ιδιωτικότητα, ο ατομικισμός, η εσωστρέφεια, ο ρατσισμός και η μισαλλοδοξία, το βιβλίο της κυρίας Μάγδας Σαμοθράκη-Παπαδημητρίου: «Πατρίδα ξένη», ένα κοινωνικό και ιστορικό μυθιστόρημα που μας ταξιδεύει στην ταραγμένη ιστορία της χώρας μας, αποτελεί έναν ύμνο για την αξία της συλλογικής δράσης, της αλληλεγγύης και της αγάπης για τον άνθρωπο.
Έναν ύμνο στην πολιτική, για το πως η οργανωμένη δράση βοηθάει τους ανθρώπους να έρθουν πιο κοντά σε κοινές αξίες, και να προσπαθήσουν όλοι μαζί για την επίλυση των μεγάλων προβλημάτων της εποχής.
Η κυρία Μάγδα Σαμοθράκη – Παπαδημητρίου, με μυθιστόρημά της «Πατρίδα Ξένη» αναδεικνύει με εξαίρετη λογοτεχνική γραφή την πολιτική, οικονομική και κοινωνική ιστορία του τόπου καταγωγής της, του Αγρινίου, αλλά και της Θεσσαλονίκης, κάνοντας μία μικρή αλλά γεμάτη αγωνία στάση στην Αθήνα, μία δραματική στάση στο Άουσβιτς κι ένα ευχάριστο ταξίδι στο χωριουδάκι των πολιτικών εξόριστων Κροστσιένκο, στην Ανατολική Πολωνία.
Και αυτό το πραγματώνει μέσα από την ιστορία μίας οικογένειας Ελλήνων Σεφαραδιτών Εβραίων, διηγούμενη παράλληλα την ιστορία του θείου της, Γιώργου Παπαδημητρίου, βουλευτή Αιτωλοακαρνανίας με την Ένωση Κέντρου πριν τη δικτατορία ( 1963 και 1964) και του ΠΑΣΟΚ μετά τη δικτατορία 4 φορές και Υπουργού Μεταφορών και Επικοινωνιών από τις 26 Ιουλίου 1985 μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 1986 στην κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου.
Η συγγραφέας, διηγούμενη την συγκλονιστική ιστορία μίας οικογένειας Ελλήνων – Εβραίων, αλλά και όλης της Εβραϊκής κοινότητας στη χώρα μας, επιδεικνύει πλήρη σεβασμό στα ιστορικά γεγονότα της εποχής που αναφέρεται, μίας, αναμφισβήτητα, σκληρής εποχής, που απλοί άνθρωποι της διπλανής πόρτας έγιναν κάτω από συγκεκριμένες περιστάσεις ήρωες και κάποιοι άλλοι προδότες.
Είναι ένα θαυμάσιο και συναρπαστικό λογοτεχνικά και ιστορικά βιβλίο, που διαπερνιέται ολόκληρο από τα αισθήματα της συντροφικότητας, της αλληλεγγύης, της αγάπης, του μίσους και της απαξίωσης για τους προδότες και το φασισμό, του θαυμασμού για τους ηρωικούς αγωνιστές, του έρωτα, της απώλειας, της λύπης, της απογοήτευσης, της αγωνίας, της αισιοδοξίας, της ελπίδας.
Είναι ένα βιβλίο, που με επικούρεια λογική προσπαθεί να απομακρύνει τον αναγνώστη από το φόβο του θανάτου, ιδιαίτερα μάλιστα με τον γλυκύτατο και συγκλονιστικό τρόπο, που περιγράφει το φευγιό από τη ζωή του Ζαχαρία και της συντρόφου του Ελισαβετ – Ελισαβέ.
Είναι ένα βιβλίο από αυτά, που μπορούν να επηρεάσουν τον αναγνώστη ν’ αλλάξει τη ζωή του, να τον πείσει χωρίς έπαρση και συνθηματολογία, ότι είναι πολύ σημαντικό να γεμίζουμε τη σύντομη και θνητή ζωή μας με συλλογικούς αγώνες για να την κάνουμε καλύτερη για μας, τους συνανθρώπους και τους απογόνους μας, και ότι αυτό της δίνει ξεχωριστό νόημα και σκοπό.
Κεντρικό πρόσωπο και βασικός πρωταγωνιστής του βιβλίου φαίνεται να είναι, ο Ζαζαρίας Ναχμίας, ένας Αγρινιώτης Έλληνας Εβραίος έμπορος, με τους ανοικτούς πνευματικούς και πολιτικούς ορίζοντες, ένας αληθινός πατριώτης.
Ο πραγματικός, όμως, πρωταγωνιστής του βιβλίου, που δίνει αγωνιστικό παρών σε όλες τις κρίσιμες καμπές της ιστορίας, που αυτό περιγράφει, είναι ο θείος της Γεώργιος Παπαδημητρίου, ο Γάκιας όπως οι απλοί άνθρωποι του λαού τον αποκαλούσαν.
Ο Γεώργιος Παπαδημητρίου, αγαπημένος θείος της Μάγδας, γεννήθηκε το 1916 στο Αγρίνιο. Ήταν το τρίτο από τα πέντε παιδιά του παπά του χωριού Δημήτρη Παππά. Ξεκίνησε από το μικρό και φτωχό χωριό του με μία βαλίτσα όνειρα για να κατακτήσει τη ζωή. Το πραγματικό του επώνυμο ήταν Παππάς, αλλά μετονομάστηκε σε Παπαδημητρίου.
Όπως τον περιγράφει η συγγραφέας ήταν άνθρωπος περήφανος, έντιμος, ασυμβίβαστος και γνήσιος δημοκράτης και υποστηρικτής των αδύναμων. Δεν δίστασε να αρνηθεί την εξαγορά του με πλούσια ανταλλάγματα από το παλάτι τον καιρό της αποστασίας και να καταγγέλλει κάθε γεγονός, που είχε σχέση με τη διαφθορά, τη διαπλοκή και την κατασπατάληση του δημόσιου χρήματος. Είναι γνωστές οι καταγγελτικές επιστολές του, που αφορούσαν και πρόσωπα της παράταξής του, του ΠΑΣΟΚ τους “Οικονομισάριους”, όπως τους αποκαλούσε, που του στοίχησαν τον αποκλεισμό του από τα ψηφοδέλτιά του ΠΑΣΟΚ στις βουλευτικές εκλογές το 1989 και εν συνεχεία τη διαγραφή του).
Το 1998, μεγάλος πια σε ηλικία, έστειλε στον τότε πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη μία έντονα επικριτική επιστολή, η οποία – ιδιαίτερα για τα θέματα του επαχθούς και αβίωτου δημοσίου χρέους, που και σήμερα ταλανίζουν τη χώρα – μπορεί να χαρακτηριστεί και ως προφητική. Ο Γ. Παπαδημητρίου κατηγορούσε σε αυτή τον Κ. Σημίτη για υπερδανεισμό και καταστροφή της χώρας, για αντικατάσταση της «αυλής της Εκάλης» από «αυλή του Κολωνακίου».
Εκτός από τους δύο βασικούς πρωταγωνιστές παρελαύνουν από το βιβλίο η γλυκιά και όμορφη Ελισεβά – Ελισάβετ Ναχμίας, η σύζυγος του Ζαχαρία, που η οικογένειά της στη Θεσσαλονίκη αποδεκατίστηκε από το ναζιστικό θεριό στα πλαίσια της γενοκτονίας των Εβραίων και μέσα από τις τραγικές εμπειρίες της ζωής της υπερέβη τον αρχικά θρησκόληπτο εαυτό της.
Η κόρη τους Μυριάμ – Μαρία, που ξεπέρασε αγωνιστικά και με αξιοπρέπεια τις μεγάλες πληγές της παιδικής και εφηβικής της ηλικίας. Ο προστατευτικός γι’ αυτή σύζυγός της Αλέξανδρος Ντούβας, μαχητικός δικηγόρος, με οικογενειακές αγωνιστικές ρίζες στο πάλαι ποτέ κόμμα των άλλων κομμουνιστών του μεσοπολέμου, εκτός του ΚΚΕ, των αρχειομαρξιστών.
Η Ελευθερία, εργάτρια στον Παπαστράτο, αγωνίστρια της ζωής και της αντίστασης στο Ναζισμό, που, όμως, δεν τόλμησε να πει ποτέ την αλήθεια στην Μαρία, ότι δεν ήταν δικό της παιδί. Ο άνδρας της, ο χωροφύλακας – ταγματασφαλίτης Κοσμάς Ξυπολυτέας, είναι η φρικτή ενσάρκωση του κτηνώδους και γλοιώδους ρουφιάνου και φασίστα, βιαστή, εκβιαστή, τραμπούκου και συνεργάτη των κατακτητών.
Ο Παπά – Βαλής υπόδειγμα κληρικού με αδούλωτο αντιστασιακό φρόνημα και κοινωνικά αλληλέγγυο πνεύμα και πρακτική.
Είναι πολύ σημαντική η περιγραφή στο βιβλίο του τρόπου, με τον οποίο το ΕΑΜ έσωσε χιλιάδες Έλληνες Εβραίους από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και το θάνατο από τους Γερμανούς ναζιστές, στέλνοντας τους στην Τουρκία και από εκεί στην Παλαιστίνη, ενώ πολλοί από αυτούς ανεβήκαν στα βουνά, εντάχτηκαν στον ΕΛΑΣ και πολέμησαν γενναία ενάντια στους κατακτητές καθώς και ο τρόπος που η συγγραφέας παρουσιάζει την εκτέλεση 120 αντιστασιακών στο Αγρίνιο την ημέρα της Μεγάλης Παρασκευής του 1944.
Επίσης, σημαντική είναι η αναφορά στη διάσωση Ελλήνων Εβραίων από την Αρχιεπισκοπή Αθηνών, που τους βάφτιζε κρυφά χριστιανούς και τους προμήθευε αστυνομικές ταυτότητες με νέα ονόματα. Η αλήθεια είναι ότι υπήρξαν και ορισμένοι Έλληνες αστυνομικοί και χωροφύλακες, οι οποίοι δεν παρέδιδαν στους Γερμανούς τους φυγάδες που ανακάλυπταν, παρακούοντας με αυτόν τον τρόπο τις επίσημες διαταγές των κατοχικών αρχών, αλλά υπακούοντας ταυτόχρονα στις εντολές του ισχυρού ΕΑΜ Αστυνομικών.
Η συγγραφέας αναφέρεται και σε πράξεις ντροπής και προδοσίας από Χριστιανούς συμπολίτες των Ελλήνων Εβραίων, όχι μόνο Ταγματασφαλίτες, και από λίγους ομοθρήσκους τους, που τους παρέδωσαν έναντι αμοιβής στη Γκεστάπο.
Η συγγραφέας βγάζει μέσα από τις σελίδες του βιβλίου της μία πολύ μεγάλη πίκρα, δική της και των πρωταγωνιστών της, που είναι η πίκρα ενός ολόκληρου λαού, γιατί η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα, που οι προδότες και δωσίλογοι της κατοχής όχι μόνο δεν καταδικάστηκαν για τα εγκλήματά τους, αλλά αποτέλεσαν και τη ραχοκοκαλιά του μεταπολεμικού κρατικού μηχανισμού και πολιτικού συστήματος και μάλιστα ορισμένοι επιβραβεύτηκαν και με δημόσια αξιώματα, όπως ο Τολιόπουλος, που ήταν Υπεύθυνος για την εκτέλεση 120 παλικαριών και πολλών άλλων αντιστασιακών στο Αγρίνιο.
Το βιβλίο αξίζει να διαβαστεί απ’ όσους κι όσες θέλουν να τα μάθουν όλα, χωρίς λευκές σελίδες, για την ιστορία της χώρας μας, τις ηρωικές αγωνιστικές εξάρσεις του λαού μας αλλά και για τις μεγάλες προδοσίες που συντελέστηκαν σε βάρος του.
Κυρίως, όμως, αξίζει να διαβαστεί για να αναστοχαστούμε για το πώς θα κρατήσουμε άθικτο, χωρίς να κοπεί, το κόκκινο νήμα της αξιοπρέπειας και του αγώνα, που διαπερνάει την ιστορία λαού και του τόπου μας.
Για το πώς στη σημερινή ζοφερή εποχή της κρίσης του καπιταλισμού (οικονομικής και οικολογικής ) θα κρατήσουμε αναμμένη τη σπίθα της ανατροπής και της ελπίδας, ώστε οι γενιές που έρχονται να φωτίσουν με αυτή τη σκοτεινή κοιλάδα και να την κάνουν φλόγα αλλαγής και δημιουργίας μίας νέας Ελλάδα ανεξάρτητης, κυρίαρχης, κοινωνικά δίκαιης και δημοκρατικής. Σαν αυτή, για την οποία αγωνίστηκε το ΕΑΜ, η οικογένεια των Ελλήνων Εβραίων του βιβλίου και ο αγαπημένος θείος της κυρίας Μάγδας Παπαδημητρίου.